روش حفظ غدیر که ائمه معصومین«علیهم السلام» آن را دنبال می کردند، دارای دو مشخصه است: یکی تسلیم نشدن و تأییدنکردن فرهنگ ظلمانی ای که می خواهد غدیر را در دل تاریخ دفن کند، و دیگر مقابله تندنکردن با سایر مسلمانان تا جامعه اسلامی دچار اختلاف داخلی نشود. این راهی است که فرزندان غدیر جلوی پای شیعیانشان گذاردند تا در طول تاریخ، شیعیان از غدیر بهره مند شوند و در روزمرّگی های دوران ظلمات استحاله نگردند و هم بتوانند در بلوغ تاریخ، غدیر را با تمامیت خود ظاهر گرداند. و لذا است که امیرالمؤمنین«علیه السلام» می فرمایند: «فَصَبَرْتُ وَ فِی العَیْنِ قَذی، وَ فِی الحَلْقِ شَجی»[7] یعنی؛ صبر کردم در حالی که در چشمم خار بود (نمی توانستم برهم بزنم و آنچه می گذرد را نبینم) و در حلقم تیغ بود ( و نمی توانستم فریاد بزنم).
پیامبر خدا«صلّی الله علیه وآله» در سال آخر عمر خود در حجه الوداع ابتدا در سرزمین منی پس از تذکرات لازم در آخر خطبه خود فرمودند:
«.... اِنّی قَدْ خَلَّفْتُ فِیْکُمْ ما اِنْ تَمَسَّکُمْ بِهِ لَنْ تَضِلُّوا، کِتاب الله وَ عِتْرَتی اَهْلَ بَیْتی. اَلا هَلْ بَلَّغْتُ؟ قالوا: نعم! قالَ: اللّهُمَّ اَشْهَدْ![1]
یعنی؛ من در میان شما چیزهایی را به ودیعت گذارده ام که اگر به آن ها تمسّک جویید هیچ گاه گمراه نخواهید شد؛ یکی کتاب خدا و دیگری عترت من که اهل بیت من می باشند. آیا رساندم آن چه باید برسانم؟ گفتند: آری! آن گاه حضرت فرمودند: خداوندا شاهد باشد.
چنانچه ملاحظه می فرمایید حضرت در فرمایش فوق تا نزدیکی های مسأله معرفی علی«علیه السلام» آمده اند، ولی تصریح نمی کنند. و این نشان می دهد که مأموریتی به عهده آن حضرت بوده که هنوز زمینه ابراز آن را فراهم نمی بینند، تا این که خداوند دستور می دهد:
«یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللّهَ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ».[2]
یعنی؛ ای پیامبر! آنچه به تو رسیده است را عمل کن، و اگر این کار را انجام ندهی، رسالت خدای خود را انجام نداده ای، و خداوند تو را از خطراتی که مردم پیش می آورند حفظ می کنند و نمی گذارد نقشه کافران به نتیجه برسد. و پیامبر«صلّی الله علیه وآله» بنا به این دستور در محل غدیر علی«علیه السلام» را بدین شکل به مسلمانان معرفی نمود.
« مَنْ کُنْتُ مُولاهُ فَهذا عَلیُّ مَولاه، اللهُمَّ والِ مَنْ والاهُ، وَ عادِ مَنْ عاداهُ، وَانْصُرْ مَنْ نَصَرَهُ وَ خْذُلْ مَنْ خَذَلَهُ » یعنی؛ هرکس را که من سرپرست او هستم پس علی هم سرپرست اوست. خداوندا! ولایت کسی را بر عهده بگیر که او ولایت علی را برعهده دارد و دشمن باش کسی را که علی را دشمن دارد، و یاری کن کسی که علی را یاری کند، و یاور مباش کسی را که علی را یاری نکند.
و پس از آن آیه نازل شد؛
«...الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُواْ مِن دِینِکُمْ فَلاَ تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الإِسْلاَمَ دِینًا».[3]
یعنی؛ امروز دیگر کافران از دین شما مأیوس شدند پس دیگر از آن ها نگران نباشید و از من بترسید، امروز دین شما را برای شما کامل گرداندم و نعمت خود را بر شما تمام کردم و راضی شدم که چنین اسلامی دین شما باشد.
ابوسعید خُدری می گوید: به خدا سوگند که هنوز از زمین غدیر حرکت نکرده بودیم که آیه «... الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا...» نازل شد.
غدیر به معنی حاکمیت امام معصوم در ادامه اسلام به دستور خدا در 18 ذیحجه سال 10 هجری بنیان گذاری شد ولی جریانی قدرتمند و با برنامه ریزیِ به ظاهر همه جانبه[4] به زعم خود، غدیر را در سقیفه دفن کرد و نه تنها علی«علیه السلام» را از صحنه تصمیم گیری جامعه خارج نمود، جریان اُموی با مدیریت معاویه بیش از صدسال جهان اسلام را مجبور کرد تا آن حضرت را لعنت کنند، و هرکس را احتمال می دادند شیعه علی«علیه السلام» است می کشتند، تا هیچ جای پایی در تاریخ اسلام از آن حضرت نماند زیرا نگران حضور علی«علیه السلام» و غدیر در آینده تاریخ بودند، ولی با این همه غدیر در نهضت حسین«علیه السلام» به صحنه آمد، و باز فرهنگ سقیفه نه تنها حسین«علیه السلام» را که متذکر برگشت به غدیر بود، شهید کردند، بر جسد مبارک آن حضرت اسب ها تازاندند تا حتی بدن او نمانَد، چون نگران حضور غدیر در آینده تاریخ بودند.
آری! غدیر؛ برنامه خدا است برای تکمیل اسلام، پس یا باید بر اساس غدیر، یا علی«علیه السلام» بر مسند حاکمیت جامعه باشد، و یا وفاداران به غدیر همواره باید در انتظار چنین حاکمیتی تلاش کنند، تا خود را از اضمحلال و استحاله و آلوده شدن به ظلمات تاریخ نجات دهند و بتوانند همواره در جنبه مثبت تاریخ زندگی کنند. اگر فاطمه«سلام الله علیها» به نفیِ غدیر پس از رحلت رسول خدا«صلی الله علیه وآله» اعتراض نکرده بود او و همه وفاداران به او در جنبه ظلمات تاریخ واقع می شدند، و اگر علی«علیه السلام» هم به تحریک ابوسفیان در آن شرایط دست به شمشیر برده بود امیدِ تحقق غدیر در آینده تاریخ و در آخرالزمان از بین می رفت. پس ادامه غدیر یعنی ادامه راه به روشِ فاطمه و علی«علیهماالسلام».
ولی همواره حضور غدیر با روش خاص ائمه«علیهم السلام» و به صورت های مختلف در تاریخ ادامه یافت و مکتب امام صادق 4000 دانشمند صاحب نظر در امور اسلامی تربیت نمود و حضور غدیر را در تاریخ به نمایش گذارد، و باز عباسیان بدتر از اُمویان امام کاظم«علیه السلام» را گرفتار زندان های طویل المدت کردند، تا غدیر نماند، ولی بنا به وعده خداوند غدیر همواره جای خود را در تاریخ می گشاید و جلو می رود، به طوری که مأمون خلیفه حیله گر عباسی مجبور می شود فرزند غدیر یعنی امام رضا«علیه السلام» را به عنوان ولیعهد خود تعیین کند تا از فشار شیعیان آسوده بماند، ولی باز مجبور شدند برای دفن غدیر، به حضرت«علیه السلام» زهر بخورانند و بقیه امامان بعد از حضرت رضا«علیه السلام» را در حصر نگه دارند، به امید آن که برای همیشه غدیر را از صحنه تاریخ خارج کرده باشند، که ناگهان در پهنه امپراطوری عثمانی نه تنها صدای شیعه بلندتر از قبل به گوش ها رسید، بلکه با ظهور سلسله صفویه دولت شیعه پا به عرصه تاریخ گذاشت و باز دولت عثمانی از طریق نادرشاه خواست رسمیت تشیع را در کشور ایران نفی کند ولی ملت ایران نادرشاه را نفی کرد و عنوان «سردار ملی» او را به «فاجعه ملی» تغییر دادند، و باز غدیر خود را ادامه داد تا در نظام مشروطه نه تنها دیگر شاه عباس صفوی نیست که به فقیه اجازه حکم بدهد، بلکه طبق قانون اساسی مشروطه، فقهِ آل محمد«علیهم السلام» است که باید حقانیت قوانین مجلس شورای ملی را تأیید کند. و باز خواستند از طریق رضاخان حرکت غدیر را نفی نمایند، ولی باز غدیر؛ تاریخ را شکافت و انقلاب اسلامی به صحنه آمد، حالا در انقلاب اسلامی دیگر نه تنها شاه عباس نیست که به فقیه اجازه حکم دادن می دهد، بلکه مثل انقلاب مشروطه هم نیست که پادشاه کنار مجلس باشد و بخواهد در قوانینی که مجتهدان تأیید می کنند دخل و تصرف کند، بلکه حالا فقه آل محمد«علیهم السلام» یعنی ولی فقیه؛ حکم ریاست جمهور را تنفیذ می کند، و با انقلاب اسلامی سیرتاریخی غدیر در زمان غیبت به تمامیت خود رسید و یک قدم دیگر به تحقق کامل غدیر باقی نمانده است و آن ظهور وجود مقدس امام معصوم یعنی حضرت مهدی«عجل الله تعالی فرجه» بر رأس امور است، و عملی شدن قول رسول خدا«صلّی الله علیه وآله» به فاطمه«سلام الله علیها» که فرمود: نگران مباش مهدی این امت از فرزندان تو است. یعنی نهایت اسلام با فکری که تو شروع کردی شکل می گیرد.
حال در چنین شرایط تاریخی اگر جایگاه خود را بشناسیم متوجه می شویم که باید با حضور همه جانبه اسلام وارد صحنه شد و قدرت اسلام را در همه ابعاد تربیتی، سیاسی و اقتصادی به میان آورد. دیگر زمانه از اسلام انتظار نقش آفرینی بزرگ تری را می طلبد، چرا که به واقع در شرایط تاریخی معاصر، اسلامِ تأثیرگذاری به صحنه آمده است تا در صحنه «نفی ظلمات غرب» و «اثبات نور اسلام» نقش آفرینی کند.
امروز تمدن زایی شیعه شروع شده است و خط اصلی مجاهدان جنگ بدر، فارغ از جوّسازی خط نفاق و مسلمانان سست ایمان، جلو می رود. خداوند در چنین شرایطی به ما می فرماید: نه تنها از انبوه جبهه کفر ترسی به خود را ندهید[5] بلکه می فرماید: جوّ نفاق و سست ایمانان داخلی را نیز به چیزی نگیرید[6] زیرا که جریان بدر و غدیر دارد تاریخ را می شکافد و جلو می رود، مواظب باشید از رسالت تاریخی خود باز نمانید و از قافله بدریّون و حماسه سازانِ غدیر عقب نمانید.
چند نکته:
1- روش حفظ غدیر که ائمه معصومین«علیهم السلام» آن را دنبال می کردند، دارای دو مشخصه است: یکی تسلیم نشدن و تأییدنکردن فرهنگ ظلمانی ای که می خواهد غدیر را در دل تاریخ دفن کند، و دیگر مقابله تندنکردن با سایر مسلمانان تا جامعه اسلامی دچار اختلاف داخلی نشود. این راهی است که فرزندان غدیر جلوی پای شیعیانشان گذاردند تا در طول تاریخ، شیعیان از غدیر بهره مند شوند و در روزمرّگی های دوران ظلمات استحاله نگردند و هم بتوانند در بلوغ تاریخ، غدیر را با تمامیت خود ظاهر گرداند. و لذا است که امیرالمؤمنین«علیه السلام» می فرمایند: «فَصَبَرْتُ وَ فِی العَیْنِ قَذی، وَ فِی الحَلْقِ شَجی»[7] یعنی؛ صبر کردم در حالی که در چشمم خار بود (نمی توانستم برهم بزنم و آنچه می گذرد را نبینم) و در حلقم تیغ بود ( و نمی توانستم فریاد بزنم).
2- شرایط تاریخی امروز ما شرایطی است که زمینه ظهور هرچه بیشتر غدیر به عنوان تنها راه نجات مسلمین فراهم شده است و لذا نه تنها باید از مهلکه اختلاف بین شیعه و سنی عبور کرد، بلکه شیعه به کمک پیام غدیر مسؤلیت ارتقاء تمام جهان اسلام را به سوی تمدن بزرگ اسلامی بر عهده دارد و باید شرایط بازخوانی مسأله صدر اسلام را برای جوانان اهل سنت فراهم کند تا آن ها نیز به جای داشتن اسلام منفعل از جهان استکباری، به اسلامِ تأثیرگذار و نقش آفرین در جهان امروز بگروند. و لذا ابتدا شیعه باید غدیر را در شرایط جدید بازخوانی کند.
آری! غدیر؛ برنامه خدا است برای تکمیل اسلام، پس یا باید بر اساس غدیر، یا علی«علیه السلام» بر مسند حاکمیت جامعه باشد، و یا وفاداران به غدیر همواره باید در انتظار چنین حاکمیتی تلاش کنند، تا خود را از اضمحلال و استحاله و آلوده شدن به ظلمات تاریخ نجات دهند و بتوانند همواره در جنبه مثبت تاریخ زندگی کنند. اگر فاطمه«سلام الله علیها» به نفیِ غدیر پس از رحلت رسول خدا«صلی الله علیه وآله» اعتراض نکرده بود او و همه وفاداران به او در جنبه ظلمات تاریخ واقع می شدند، و اگر علی«علیه السلام» هم به تحریک ابوسفیان در آن شرایط دست به شمشیر برده بود امیدِ تحقق غدیر در آینده تاریخ و در آخرالزمان از بین می رفت. پس ادامه غدیر یعنی ادامه راه به روشِ فاطمه و علی«علیهماالسلام».
«والسلام»
منبع : لب المیزان
..............................
پی نوشت ها:
1- تاریخ یعقوبی، مجالس شیخ مفید طبع نجف ص 100، نقل از کتاب امام شناسی ج6 ص 145
2 - سوره مائده آیه 67
3 - سوره مائده آیه 3
4 - جریان صحیفه در بحار ج 8 ص 33 وشرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج 4 ص 454 : که پس از ماجرای غدیر خم گروهی به این نتیجه رسیدند که پس از رحلت رسول خدا«صلی الله علیه وآله» با تمام قدرت بر ضد حکومت علی«علیه السلام» مبارزه کنند و پیمان نامه ای با امضاء 34 نفر تهیه و آن را به ابوعبیده جرّاح دادند که محمد«صلی الله علیه وآله» رسالت خود را انجام داد و کسی را جانشین قرار نداد و اختیار حکومت را به عهده ملت گذارد تا رهبری ملت موروثی نشود...».
5 - «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ إِذَا لَقِیتُمُ الَّذِینَ کَفَرُواْ زَحْفاً فَلاَ تُوَلُّوهُمُ الأَدْبَارَ» سوره انفال آیه 15
6 - «إِذْ یَقُولُ الْمُنَافِقُونَ وَالَّذِینَ فِی قُلُوبِهِم مَّرَضٌ غَرَّ هَـؤُلاء دِینُهُمْ وَمَن یَتَوَکَّلْ عَلَى اللّهِ فَإِنَّ اللّهَ عَزِیزٌ حَکِیمٌ» سوره انفال آیه 49
7 - خطبه 3 نهج البلاغه.
مطالب مرتبط
