دوراندیشی چیست؟
ـ الحَزْمُ النَّظَرُ فِی العَواقِبِ وَ مُشاوَرَةُ ذَویِ الْعُقُولِ؛
دوراندیشی توجّه داشتن به فرجام کارها و مشورت کردن با خردمندان است. [شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر و درر آمدى، ج 2، ص 80]
ـ الْحَزْمُ حِفْظُ ما کُلِّفْتَ وَ تَرْکُ ما کُفِیتَ؛
دوراندیشی عبارت است از انجام دادن کارهایی که بر تو تکلیف شده است و وانهادن چیزهایی که برایت تضمین کرده اند.[شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر و درر آمدى، ج 1، ص 386]
ـ الحَزْمُ حِفْظُ التَّجْرِبَةِ؛
دوراندیشی نگهداری و بهره برداری از تجربه است.[غرر الحكم، ترجمه شيخ الاسلامى، ص 252]
ـ الحَزْمُ بِإجالَةِ الرَّأیِ؛
دور اندیشی در به کار انداختن اندیشه است.[شرح غرر و درر، ج 1، ص 269]
ـ اِنَّما الْحَزْمُ طاعَةُ اللّه ِ وَ مَعْصِیةُ النَّفْسِ؛
دوراندیشی فرمانبرداری از خدا و مخالفت کردن با نفس است.[شرح غرر و درر، ج 3، ص 74]
ـ الحَزْمُ تَجَرَّعُ الغُصَّةِ حَتّی تُمَکِّنَ الفُرْصَةُ؛
دوراندیشی تحمل ناملایمات و فرو خوردن غصه هاست تا زمانی که فرصت چاره اندیشی فراهم شود.[شرح غرر و درر، ج 2، ص 41]
اهمیت دوراندیشی
ـ الا و إِنّ من تَوَّرط فی الامورِ مِن غیرِ نظرٍ فی العواقبِ فَقد تَعرَّض لِمُفْدِحاتِ النّوائب؛
آگاه باشید کسی که بدون دوراندیشی اقدام به کاری کند، خود را در معرض مصیبت های بسیار سنگین قرار داده است.[شرح غرر و درر، ج 2، ص 337]
ـ الحَزْمَ بضاعةِ [و] التَّوانی إضاعة؛
دوراندیشی سرمایه است و سستی تباه کننده مایه.[شرح غرر و درر، ج 1، ص 12]
ـ أَصلُ العَزْمِ الحزم؛
اساس تصمیم گیری دوراندیشی است.[شرح غرر و درر، ج 2، ص 417]
ـ الحازمُ یَقْظانُ [و] الغافلُ وسنانُ؛
انسان دوراندیش بیدار و انسان غافل در خواب است.[غرر الحکم، ج 1، ص 21]
ـ اذا إقترنَ العَزْمَ بِالْحَزْمِ کَمُلَتْ السَعادة؛
هرگاه عزم و اراده کسی با دوراندیشی و عاقبت نگری توأم شد، نیکبختی و سعادت او کامل می شود.[شرح غرر و درر، ج 3، ص 138]
آثار دوراندیشی
ـ ثمرةُ الحزمِ السلامةُ؛
سلامتی از ناملایمات ثمره دوراندیشی است.[شرح غرر و درر، ج 3، ص 322]
ـ خُذْ بِالحَزم وَ الزم العلم تُحْمَد عواقِبک؛
دوراندیش باش و از علم و دانایی جدا مشو تا نتیجه کارهای تو ستوده شود.[شرح غرر و درر، ج 3، ص 441]
ـ مَن اَخَذَ بِالْحَزْمِ اِسْتَظْهَرَ؛
هر کس که دوراندیشی کند، پشت گرمی پیدا می کند.[شرح غرر و درر، ج 5، ص 188]
ـ مَنْ قَلّ حَزْمَهَ ضَعُفَ عَزْمه؛
کسی که از دوراندیشی کمتری برخوردار باشد، عزم و تصمیمش سست خواهد بود.[شرح غرر و درر، ج 5، ص 202]
ـ مِنَ الحزم قوة العزم؛
قاطعیت در تصمیم گیری بخشی از دوراندیشی است.[شرح غرر و درر، ج 6، ص 12]
ـ مِنَ الحزم حفظُ التجربة؛
حفظ تجربه ها [و به کار بستن آنها] از دور اندیشی است.[ترجمه غرر الحكم، شيخ الاسلامى، ص 254]
ـ مِن الحزمِ صحّةُ العزم؛
تصمیم گیری درست از دوراندیشی است.[شرح غرر و درر، ج 6، ص 36]
ـ مِنَ الحَزْمِ الوقوفُ عندَ الشبهة؛
از جمله موارد دوراندیشی توقف کردن در برخورد با امور شبهه ناک است.[شرح غرر و درر، ج 6، ص 37]
ـ مِنَ الحَزْمِ التَأَهُبُ و الاستعداد؛
از جمله موارد دوراندیشی مهیّا بودن و آمادگی داشتن است.[ترجمه غررالحكم، شيخ الاسلامى، ص 254، ش 28]
اصول و احکام دوراندیشی
ـ مَنْ لَمْ یُقَدّمه الحزم اخّره العَجْزُه؛
هر که دوراندیش او را پیش نبرد، ناتوانی او را به عقب خواهد انداخت.[شرح غرر و درر، ج 5، ص 251]
ـ مَن اَضاعَ الحزم تهوَّر؛
هر کس که دوراندیشی پیشه نکند، بی پروا می شود.[شرح غرر و درر، ج 5، ص 188]
ـ مَن خالَفَ الحَزم هَلَک؛
هر که دوراندیشی و احتیاط را وانهد، هلاک می شود.[شرح غرر و درر، ج 5، ص 188]
ـ کمالُ الحزمِ إستصلاحُ الاضدادِ و مداراةُ الاعداء؛
کمال دوراندیشی به صلاح آوردن مخالفان و مدارا کردن با دشمنان است.[ترجمه غررالحكم، شيخ الاسلامى، ص 254، ش 21]
ـ مِنْ کمالِ الحزمِ الاستعداد للنّقلة و التّأهبُ للرحلة؛
آمادگی برای انتقال (به آخرت) و توشه برداشتن برای کوچ از کمال دوراندیشی است.[ترجمه غررالحكم، شيخ الاسلامى، ص 255، ش 6]
ـ آفةُ الحزمِ فوتُ ألامر؛
آفت دوراندیشی تباه شدن کار است.[شرح غرر و درر، ج 3، ص 110]
ـ الطمأنینةُ قبلَ الخبرةِ خلافُ الحزم؛
راحتی خیال و اطمینان خاطر پیدا کردن قبل از کسب تبحّر و مهارت مخالف دوراندیشی است.[ترجمه غرر الحكم، شيخ الاسلامى، ص 253، ش 14]
ـ رُبَّ صغیرٍ أحزمُ مِن کبیرٍ؛
چه بسا کم سن و سالی که دوراندیش تر از بزرگسالان است.[شرح غرر و درر، ج 4، ص 75]
چون عقل او بيشتر مى باشد، چنانكه سعدى گويد:
گه بود كز حكيم روشن رأى
بر نيايد درست تدبيرى
گاه باشد كه كودكى نادان
بغلط بر هدف زند تيرى
ـ سلاحُ الحازمِ الاْءستظهار؛
محکم کاری اسلحه انسان دوراندیش است.[شرح غرر و درر، ج 4، ص 130]
ـ الظفرُ بالحزمِ و الحزمُ بالتجارب؛
پیروزی با دوراندیشی و دوراندیشی با کسب تجربه به دست می آید.[شرح غرر و درر، ج 1، ص 21]
ـ بِاصابةِ الرأیِ یقْوی الحزم؛
با درستی تدبیر و نظر صائب دوراندیشی قوّت پیدا می کند.[شرح غرر و درر، ج 3، ص 225]
ـ أَحْزَمُ الناسِ مَن کان الصبرُ و النظُر فی العواقبِ شعارَهُ وَ دثارَهُ؛
دوراندیشی ترین مردم کسی است که صبر و تأمل در عاقبت کارها را شیوه و تن پوش خود قرار دهد.[شرح غرر و درر، ج 6، ص 418]
ـ مَنْ اَظْهَرَ عَزْمه بطلَ حَزْمه؛
کسی که تصمیم خود را آشکار کند، دوراندیشی او از بین می رود.[شرح غرر و درر، ج 2، ص 455]
ـ ضادوُّا التفریطَ بالحزم؛
کوتاهی و قصور در کار را با دوراندیشی درمان کنید.[شرح غرر و درر، ج 5، ص 202]
ـ مِنْ اَفْضَلِ المُرُوَّةِ صیانَةُ الْحَزْم؛
حفظ دوراندیشی برترین بزرگواری و مردانگی است.[شرح غرر و درر، ج 4، ص 233]
ـ لا خیرَ فیِ عزمٍ بِلا حَزْم؛
در تصمیمی که همراه با دوراندیشی نباشد خیری نیست.[شرح غرر و درر، ج 6، ص 36]
ـ آفةُ الشجاعِ إضاعَةُ الحزم؛
آفت شجاع وانهادن عاقبت گری و دوراندیشی است.[شرح غرر و درر، ج 6، ص 387]
دوراندیش کیست؟
ـ الحازِمُ مَنْ لا یَشْغَلُهُ النِّعْمَةُ عَنْ العَمَلِ لِلْعاقِبَةِ؛
دوراندیش کسی است که نعمت او را از کوشیدن برای عاقبت[و آخرت] باز نمی دارد.[شرح غرر و درر، ج 2، ص 70]
ـ الحازِمُ مَنْ جادَ بِما فی یَدِهِ وَ لَمْ یُؤَخِّر عَمَلَ یَومِهِ اِلی غَدِه؛
دوراندیش کسی است که از آنچه در دست دارد می بخشد و کار امروزش را به فردا نمی اندازد.[شرح غرر و درر، ج 2، ص 81]
ـ الحازِمُ مَنْ لم یَشْغَلْهُ غُرُورُ دُنْیاهُ عَنْ العَمَلِ لأُِخْراهُ؛
دوراندیش کسی است که جلوه گری و فریبندگی دنیا او را از عمل برای آخرت غافل نسازد.[شرح غرر و درر، ج 2، ص 104]
ـ الحازِمُ مَنْ داری زَمانَهُ؛
دوراندیش کسی است که با روزگار مدارا کند.[شرح غرر و درر، ج 2، ص 8]
ـ الحازِمُ مَنْ حَنَّکَتْهُ التَّجارِبُ و هَذَّبَتْهُ النَّوائِبُ؛
دوراندیش کسی است که تجربه ها او را پخته سازد و سختی ها او را بپیراید.[شرح غرر و درر، ج 2، ص 115]
ـ الحازِمُ مَنْ شَکَرَ النِّعمَةَ مُقْبِلَةً و صَبَرَ عَنْها وَ سَلاها مَوَلِّیَةً مُدْبِرَةً؛
دوراندیش کسی است که وقتی نعمت بر او روی آورد، شکرگزاری کند و آنگاه که نعمت از او روی بر می گرداند صبر و شکیبایی پیش گیرد.[شرح غرر و درر، ج 2، ص 142]
ـ الحازِمُ مَـنْ یُـؤَخِّرُ الْعُـقُوبَةَ فـی سُلْطـانِ الغَضَبِ وَ یُعَـجِّلْ مُکافاةَ الاِحْسانِ اِغْتِناما لِفُرْصَةِ الاِمکانِ؛
دوراندیش کسی است که هنگام خشم کیفر را به تاخیر اندازد و در پاداش دادن احسان و نیکی فرصت را غنیمت شمرد و شتاب کند.[شرح غرر و درر، ج 2، ص 158]
ـ اِنَّ الحازِمَ مَنْ لایَغْتَرُ بالخُدَعِ؛
دوراندیش کسی است که فریب نیرنگ ها را نخورد.[شرح غرر و درر، ج 2، ص 497]
ـ اِنَّ الحازِمَ مَنْ شَغَلَ نَفْسَهُ بِجَهادِ نَفْسِهِ فَاَصْلَحَها وَ حَبَسَهَا عَنْ أهْوِیَتِها وَ لَذّاتِها فَمَلَکَها وَ اِنّ لِلْعاقِلِ بِنَفْسِهِ عَن الدُّنیا وَ ما فِیها وَ أَهْلِها شُغْلَا؛
دوراندیش کسی است که نفس خود را به جهاد و مبارزه با هواهای نفسانی مشغول سازد و آن را اصلاح کند و نفس را از نیل به خواسته ها و لذّت هایش باز دارد و زمام آن را در دست گیرد. به درستی که عاقل به جای پرداختن به دنیا و آنچه در آن است، به اصلاح نفس خود مشغول می شود.[شرح غرر و درر، ج 2، ص 556]
ـ اِنّ الحازِمَ مَنْ قَیَّدَ نَفْسَهُ بِالمُحاسَبَةِ وَ مَلَکَها بالْمُغاضَبَةِ و قَتَلَها بالْمُجاهَدَةِ؛
انسان دوراندیش کسی است که نفس خود را با محاسبه دربند کشد و از طریق مخالفت و سخت گیری آن را مالک شود و از راه مبارزه با آن به خواسته های غیر مشروع اش پایان دهد.[شرح غرر و درر، ج 2، ص 558]
ـ الحازِمُ مَنْ کفَّ اَذاهُ؛
خويش را بجا آورده، و كار امروز خود را براى فرداى خود تأخير نيندازد. [شرح غرر و درر، ج 1، ص 331] (مثل اينكه بگويد بعدا بجا مى‌آورم.نه نه، و به قول شاعر:
خار در ديده فرصت بشكن
كار امروز به فردا مفكن
ـ الحازِمُ مَنْ تَرَکَ الدُّنیا لِلاْآخِرَة؛
دوراندیش کسی است که [در معارضه دنیا و آخرت] آخرت را مقدّم بدارد.[شرح غرر و درر، ج 1، ص 385]
ـ الحازِمُ مَنْ تَجَنَّبَ التَّبْذیرَ وَ عافَ السَّرَفَ؛
دوراندیش کسی است که از اسراف و ولخرجی خودداری کند و از زیاده روی بر کنار باشد.[شرح غرر و درر، ج 1، ص 389]
ـ اِنّما الحازِمُ مَنْ کانَ بِنَفْسِهِ کُلُّ شُغْلِهِ وَ لِدِینِهِ کُلُّ هَمِّهِ وَ لاِآخِرَتِهِ کُلُّ جِدِّهِ؛
دوراندیش کسی است که تمام کارش اصلاح نفسش و تمام اهتمامش برای حفظ دینش و همه تلاشش برای آخرتش باشد.[شرح غرر و درر، ج 3، ص 87]
ـ لِلْحازِمِ مِنْ عَقْلِهِ عَنْ کُلِّ دَنِیَّةٍ زاجرٌ؛
عقل دوراندیش او را از آلوده شدن به هر پستی باز می دارد.[شرح غرر و درر، ج 5، ص 35]
ـ لا یَدْهَشُ عِنْدَ البَلاءِ الحازِمُ؛
انسان دوراندیش در گرفتاری ها دچار حیرت و سرگردانی نمی شود.[شرح غرر و درر، ج 6، ص 389]
ـ لا یَسْتَغْنی الحازِمُ اَبَدا عَنْ رَأیٍ سَدِیدٍ راجحٍ؛
انسان دوراندیش هرگز از نظر و اندیشه استوار و برتر بی نیاز نیست.[شرح غرر و درر، ج 6، ص 426]
ـ أحْزَمُ النّاسِ رأیا مَنْ اَنْجَزَ وَعْدَهُ وَ لَمْ یُوَخِّر عَمَلَ یَوْمِهِ لِغَدِهِ؛
دوراندیش ترین مردم از جهت رأی و اندیشه کسی است که به وعده خود عمل کند و کار امروز را به فردا نیندازد.[شرح غرر و درر، ج 6، ص 427]
ـ اَحْزَمُ النّاسِ مَنِ اسْتَهانَ بِأَمْرِ دُنیاهُ؛
دوراندیش ترین مردم کسی است که امور دنیا را مهم نشمارد.[شرح غرر و درر، ج 6، ص 455]
ـ اَحْزَمُ النّاسِ مَنْ تَوَهَّمَ الْعَجْزَ لِفَرْطِ اسْتِظْهارِهِ؛
دوراندیش ترین مردم کسی است که علی رغم محکم کاری ها و داشتن پشت گرمی های زیاد خود را ناتوان ببیند [و همواره عمده سرمایه او توکل به خدا باشد].[شرح غرر و درر، ج 6، ص 455]
منبع: ميرصادق سيدنژاد، نشریه گلبرگ معرفت 13.
عکس نوشت / دوراندیش
مطالب مرتبط
