حکمت 457 نهج البلاغه / دو گرسنه سیری ناپذیر

حکمت 457 نهج البلاغه / دو گرسنه سیری ناپذیر

حکمت 457 نهج البلاغه / دو گرسنه سیری ناپذیر عنوان این نوشتار که شامل «متن، ترجمه و شرح حکمت 457 نهج البلاغه » از دیدگاه امیرالمؤمنین، علی علیه السلام است...

توجه : برای دانلود و مشاهده تصویر در ابعاد اصلی و بزرگ تر روی آن کلیک کنید.

برای دریافت تصویر، یک صلوات برای تعجیل در ظهور امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بفرستید.

حکمت 457 نهج البلاغه

وَ قَالَ (علیه السلام): مَنْهُومَانِ لَا يَشْبَعَانِ؛ طَالِبُ عِلْمٍ، وَ طَالِبُ دُنْيَا.

ترجمه حکمت 457 نهج البلاغه از آیتی

از آن حضرت [امام علی علیه السلام] فرمودند: دو گرسنه اند که هیچگاه سیر نشوند: طالب علم و طالب دنیا.

شرح حکمت 457 نهج البلاغه از کتاب پیام امام امیرالمومنین علیه السلام (آیت الله مکارم شیرازی)

دو کس هرگز سیر نمى شوند:

امام (علیه السلام) در این گفتار حکیمانه به دو گروه اشاره مى کند که هرگز سیر نمى شوند، مى فرماید: «دو شخصِ گرسنه اند که هرگز سیر نمى شوند: طالب علم و طالب دنیا»؛ (مَنْهُومَانِ لاَ يَشْبَعَانِ: طَالِبُ عِلْم وَ طَالِبُ دُنْيَا).

واژه «منهوم» از ماده «نَهَم» (بر وزن دهن) به معناى سیرى ناپذیر بودن و اشتهاى شدید به چیزى داشتن است. منهوم به معناى کسى است که این گونه شده است.

اما این که طالبان علم هرگز از طلب علم سیر نمى شوند به این دلیل است که اولاً علم، حد و مرزى ندارد و به فرموده قرآن: (وَ فَوْقَ كُلِّ ذى عِلْم عَليمٌ).[یوسف، آیه 76]

و در جاى دیگر تمام معلومات انسان را در مقابل مجهولات، ناچیز مى شمارد و مى فرماید: (وَ ما أُوتيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلاَّ قَليلاً).[اسراء آیه 85]

و در مورد علم خداوند و حقایق جهان هستى مى فرماید: «(وَ لَوْ أَنَّ ما فِى الاَْرْضِ مِنْ شَجَرَة أَقْلامٌ وَالْبَحْرُ يمُدُّهُ مِنْ بَعْدِهِ سَبْعَةُ أَبْحُر ما نَفِدَتْ كَلِماتُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ عَزيزٌ حَكيمٌ)؛ و اگر همه درختان روى زمین قلم شود، و دریا براى آن مرکّب گردد، و هفت دریاچه به آن افزوده شود، این ها همه تمام مى شود ولى کلمات خدا پایان نمى گیرد؛ خداوند عزیز و حکیم است».[لقمان، آیه 27]

ثانیاً علم، نشاط آور است، روح را صیقل مى دهد و در واقع غذاى اصلى روح آدمى است و به همین دلیل طالبان علم هرگز از علم سیر نمى شوند بلکه هر مرحله اى را که طى کنند خواهان مرحله بالاترى هستند.

این سخن معروف است که بعضى از بزرگان در عین محرومیت مادى هنگامى که بعضى از مسائل پیچیده علمى را مى گشودند به قدرى لذت مى بردند که مى گفتند: «أينَ المُلوك وأبناءُ المُلوكِ من هذه اللذّة؛ کجا هستند پادشاهان و شاهزادگان که ببینند چنین لذتى از که ما مى بریم».

نیز در زمان هاى گذشته بسیارى از دانشمندان تن به مسافرت هاى طولانى مى دادند که بسیار مشکل آفرین بود تا محضر بعضى از اساتید را درک کنند و حتى گاه به یک روایت از روایات معصومین(علیهم السلام) برسند.

و اما طالبان دنیا نیز در عشق به دنیا و زرقوبرق و مواهب مادى آن آنقدر حرص و ولع دارند که با هیچ چیز سیر نمى شوند و به گفته شاعر:

هفت اقلیم ار بگیرد پادشاه ***** همچنان در بند اقلیمى دگر

مى دانیم که جغرافى دانان در گذشته تمام کره زمین را به هفت اقلیم تقسیم مى کردند و شاعر به این نکته اشاره مى کند که اگر همه زمین را به دنیاپرست بدهند باز هم سیر نمى شود و مایل است دست به کرات آسمانى دیگر بیندازد.

به همین دلیل در حدیث معروفى از امام کاظم(علیه السلام) آمده است: «مَثَلُ الدُّنْيا مَثَلُ ماءِ الْبَحْرِ، كُلَّما شَرِبَ مِنْهُ الْعَطْشانُ ازْدادَ عَطَشاً حتَّى يقْتُلَهُ؛ مَثَل دنیا، مَثَل آب دریاست که هرچه انسانِ تشنه از آن بنوشد، عطش او بیشتر مى شود، به حدّى که او را مى کشد».[تحف العقول، ص 396]

این گونه افراد که هرگز از دنیا سیر نمى شوند گرفتار بلاهاى متعددى خواهند شد.

ازجمله گرفتار طول امل و آرزوهاى دور و دراز مى شوند و آخرت را به کلى فراموش مى کنند همان گونه که در حدیث معروف نبوى و علوى آمده است: «أَمَّا طُولُ الاَْمَلِ فَينْسِى الاْخِرَةَ».[کافى، ج 2، ص 335، ح 3]

اضافه بر این، آرامش روح و جسم را به کلى از دست مى دهند و اگر روزى بخشى از دنیایشان به خطر بیفتد به زمین و زمان بد مى گویند و گاه دست به خودکشى مى زنند.

علاوه بر همه این ها چون دنیا، دار مزاحمت است و هر کسى به بیش از حد نیاز خود برسد با خواسته هاى دیگران مزاحمت دارد، دشمنى و عداوت بسیارى را براى خود مى خرد. حسودان نیز این گونه افراد را راحت نمى گذارند و پیوسته در انتظار زوال نعمت آن ها هستند.

ولى آن ها که قانع اند و اهل کفاف و عفاف اند از همه این آثار سوء و مرگبار در امان اند.[سند گفتار حکیمانه: مرحوم خطیب در کتاب مصادر بعد از آن که این کلام نورانى را از شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید از پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) نیز نقل مى کند مى افزاید: کلینى نیز آن را در کتاب کافى از سلیم بن قیس هلالى نقل مى کند که امیر مؤمنان(علیه السلام) فرمود: از پیامبر اکرم(صلى الله علیه وآله) شنیدم که مى فرمود: «مَنْهُومَانِ لا يشْبَعَانِ طَالِبُ دُنْيا وَطَالِبُ عِلْم» و سپس آن را از صدوق به سندش از امام صادق(علیه السلام) نقل مى کند و ابن عبد ربه نیز آن را در عقد الفرید از ابن عباس ذکر کرده و روشن است که همه آن ها به ریشه وحى الهى باز مى گردد. (مصادر نهج البلاغه،ج 4، ص 313)]