ولایت و معرفت النفس/ استاد فیاض بخش
در مکتب تربیتی علامه طباطبایی (رحمه الله)، سیر در مراتب نفس و معرفت النفس، سیر در مراتب ولایت است. بدین ترتیب ولایت مجرای سیر و سلوک است؛ یعنی سیر سالک در نفس خود اما در بستر ولایت رخ می دهد.
سیر در مراتب نفس، سیر از مودت به ولایت است.
در مکتب تربیتی حضرت امام خمینی (رحمه الله) و علامه طباطبایی (رحمه الله)، مسیر معرفت پروردگار و سیر به سوی پروردگار از معرفةالنفس می گذرد.
سیر به مراتب عالی نفس نیز -همان طور که گذشت- مشتمل بر سه مرحله است: از مرتبه نفس اماره به مرتبه نفس لوامه و نهایتا به مرتبه نفس مطمئنه؛ و مرتبه نفس مطمئنه همان مرتبه ای است که انسان بر صراط مستقیم مستقر می شود و با آن یگانه می شود
اینجا جای طرح مطلبی اساسی درباره سیر معرفةالنفسی است و آن اینکه دست مایه تمام این مراتب در مکتب مرحوم علامه طباطبائی (رحمه الله) بحث ولایت است.
در توضیح مطلب لازم است بدانیم ولایت در ابتدا به معنای مودت؛ در وسط به معنای محبت شائقانه و در مرتبه نهایی به معنای ولایت است
خداوند در سوره مبارکه شعراء از زبان همه انبیاء الهی می فرماید: «وَ ما أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِنْ أَجْرِيَ إِلاَّ عَلى رَبِّ الْعالَمين» ما در مقابل رسالت خود از شما اجری نمی خواهیم؛ اجر ما را خدا می دهد.
در سوره مبارکه سبأ می فرماید: «قُلْ ما سَأَلْتُكُمْ مِنْ أَجْرٍ فَهُوَ لَكُم...» یعنی اجری که من از شما می خواهم، آن هم مال شما و به نفع خودتان است.
اما در سوره مبارکه فرقان می فرماید: «قُلْ ما أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ إِلاَّ مَنْ شاءَ أَنْ يَتَّخِذَ إِلى رَبِّهِ سَبيلاً» یعنی اجر من این است که شما در صراط مستقیم قرار بگیرید. چگونه؟
آیه ۲۳ سوره مبارکه شوری پاسخ این پرسش را چنین می فرماید: «لا أَسْئَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْراً إِلاَّ الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبى وَ مَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فيها حُسْناً» پس «مودة فی القربی» یعنی ابراز محبت به معنای مودت، دستمایه تمام مراتب اخلاقی و سیر در سبیل الی الله است
اما اگر «مودة فی القربی» راه به سوی صراط مستقیم است، پس «القربی» عین صراط مستقیم هستند، چنان که در زیارت جامعه می فرماید:«اَنْتُمُ الصِّرَاطُ الْأَقْوَم». لذا «مودة فی القُربی» مودت به صراط مستقیم است که نهایت آن، یگانگی با صراط مستقیم و اتحاد با سبیل الی الرّب خواهد بود. بر همین مبناست که می فرماید: «مَنِ اعْتَصَمَ بِكُمْ فَقَدِ اعْتَصَمَ بِاللَّهِ»
بنابراین سیر در مراتب نفس و معرفةالنفس، همان سیر در مراتب ولایت است. به تعبیری می توان گفت: «من عرف نفسه، اعتصم بکم و من اعتصم بکم اعتصم بالله» یعنی هر کس خودش را بشناسد، ولایت را شناخته است و هر کس ولایت را بشناسد، خدا را شناخته است.
این حلقه مفقوده ای است که در فهم حدیث شریف «من عرف نفسه فقد عرف ربه» باید به آن توجه کرد.
توجه : برای مشاهده تصاویر در ابعاد اصلی و بزرگ تر روی آن ها کلیک کنید.
برای دانلود و دریافت تصاویر از فایلهای با کیفیت بالای پیوستی استفاده نمایید.
برای دریافت تصویر، یک صلوات برای تعجیل در ظهور امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بفرستید.
مطالب مرتبط
