روشهای اساسی در جهت مدیریت تکانه های درونی در فضای مجازی
مدیریت تکانه های درونی به معنای توانایی مقاومت در برابر نیازهای آنی انسان، در جهت تاخیر یا مهار آنها است.
کنترل تکانه های درونی، یعنی توانایی مقاومت در برابر انگیزه های آنی (مانند ابراز خشم یا ارضای لذت فوری) که جهت گیری آگاهانه در آن اندک است. این توانایی به انسان کمک می کند تا براساس شرایط، آنها را به تأخیر بیندازد یا به کلی مهار کند. در این مقاله با سه روش اساسی در زمینه مدیریت تکانه های درونی و همچنین مهارت مدیریت افکار آشنا می شویم.
مهارت مدیریت تکانه های درونی
«تکانه» به هر عمل یا رخدادی گفته می شود که در پی محرکی برانگیخته می شود و زمان نهفتگی کوتاهی دارد و کنترل آگاهانه در آن اندک است یا وجود ندارد. [فرهنگ جامع روان شناسی و روان پزشکی، ج 1، واژه impulse ] برای مثال تکانه گرسنگی، میل به غذا و تکانه جنسی، میل به رابطه جنسی را ایجاد می کند. بنابراین تکانه ها، از درون نشأت می گیرند و بسیاری از غرایز و نیازهای اولیه را راه اندازی می کنند. در بیشتر موارد، این تکانه ها به عنوان محرک درونی با رفتاری به عنوان پاسخ ارضاکننده، گره می خورند و حالت شرطی پیدا می کنند. از منظر روان شناسی در این مهارت، موقعیت شرطی شده بین محرک (تکانه گرسنگی) و پاسخ (غذا خوردن)، به مرور زمان شرطی زدایی می شود و احساس تسلط بر نیازها و تکانه های درونی به وجود می آید. پژوهش ها نشان می دهد که مذهب می تواند در آرامش هیجانی و مهار تکانه مؤثر باشد. [Newman,J.S &.Pargament,K.I,1990] کنترل تکانه یعنی توانایی مقاومت در برابر انگیزه های آنی (ابراز خشم یا ارضای لذت فوری) که جهت گیری آگاهانه در آن اندک است. این توانایی کمک می کند تا براساس شرایط، آنها را به تأخیر بیندازیم یا به کلی مهار کنیم. [قدیری، 1389]
سه روش زیر برای مدیریت تکانه ها امکان پذیر میباشد:
1. تأخیر
به معنی فاصله انداختن بین احساس نیاز و ارضای آن است. توانایی صبر بر امیال و خواسته های آنی، نشانه قدرت «بازداری» فرد است که یکی از کارکردهای اجرایی مغز محسوب می شود. این توانایی به فرد کمک می کند از انجام اعمال تکانشی و بدون در نظر گرفتن پیامدها جلوگیری کند. پژوهش ها نشان می دهد کسانی که از سنین پایین تر قدرت بازداری بالاتری دارند، در آینده موفقیت های بیشتری بدست می آورند. بسیاری از جرایم رانندگی مثل سرعت بالا و اعمال بزهکارانه یا افراد درگیر در اعتیاد به مواد مخدر، به دلیل ضعف در توانایی بازداری است. توان بازداری، حالتی است که فرد برخی از خواسته هایش را که با ارزشها و هنجارهای فردی و اجتماعی سازگاری ندارد، برای مدتی به تعویق می اندازد یا به کلی فراموش می کند. [ شجاعی، 1388، ص 44]
2. محرومیت
مثال روشن این روش، روزه داری است که نشان می دهد حتی غریزیترین نیاز را می توان کنترل و مدیریت کرد.
3. انحراف توجه [جان بزرگی، 1387]
تغییر آگاهانه مسیر توجه از یک تکانه ناخودآگاه به موضوعی دیگر کمک می کند که احساس تسلط بر تکانه افزایش یابد. این موضوع جدید باید از بافت تکانه قبلی متمایز باشد و بخش های دیگر آگاهی را درگیر کند. مشغول شدن به رفتاری دیگر، انحراف فکر، درگیر شدن در رابطه کلامی، نمونه هایی از انحراف توجه از تکانه است؛ برای مثال رابطه شرطی شده تکانه تجربه لذت جنسی و رفتار
خودارضایی، با روش انحراف توجه و محرومیت، به مرور زمان سست شده و تحت کنترل فرد در خواهد آمد.
روشهای که برای مهارت مدیریت افکار و نیت ها امکان پذیر میباشد:
احساس حضور ناظر بیرونی [قدیری، 1389]
معمولاً دیدن تصاویر و صفحات پورن در موقعیت هایی اتفاق می افتد که فرد مطمئن باشد کسی او را نمی بیند. حالا اگر احساس کند دوربینی از صبح تا شب، همه را ضبط می کند و قرار است آخر شب به همه نشان بدهد، باز هم حاضر است آنها را انجام دهد؟ از نظر روانی «احساس دیده شدن»، رفتار انسان را تحت تأثیر قرار می دهد. امروزه در روش شناسی پژوهش ها روشن شده است یکی از مسائلی که اعتبار پژوهش ها را ضعیف می کند «حضور بینندگان» است. اگر افراد احساس کنند که رفتار آنان تحت نظر است و کسانی هستند که آنان را می بینند، رفتار آنان تأثیر می پذیرد و سبب تغییر در رفتارشان می شود؛ [هومن، 1393، ص 246] از اینرو ممکن است رفتار دیده شده آزمودنی ها نه تنها واقعی نباشد بلکه تصنعی و وانمودی بنظر برسد. [نوری، 1389] بنابراین احساس حضور ناظر بیرونی می تواند آگاهی را فعال کند و مانع بروز رفتار ناخودآگاه شود.
نیت کردن [شعبانی، 1389]
«غزالی» بر این عقیده است که حقیقت نیت، اراده و قصدی است که موجب بکار بردن قدرت باشد. توضیح اینکه همه کارهایی که از انسان سر می زند، به سه چیز احتیاج دارد: دانایی، اراده و قدرت. وقتی که انسان می خواهد کاری را شروع کند، اول باید از آن «آگاه» شود و همین شناسایی است که اراده و قصد انجام دادن کار را در انسان ایجاد می کند و اراده، قدرت را بکار می اندازد. بنابراین نیت عبارت است از میل و رغبتی قطعی که نیروی بدن را بکار می اندازد. [شعبانی، 1389، ص 45] در بیانی دیگر، نیت عبارت از حالت و صفتی است برای دل که دو امر، آن را احاطه کرده و آن دو امر، علم و عمل است. علم مقدم بر عمل است، زیرا اصل و شرط است و عمل، تابع علم و ثمره و نتیجه علم است. [ شعبانی، 1389، ص 46]
از دیدگاه روان شناختی، نیت کردن در واقع همان حالت تذکر و هوشیاری نسبت به انجام کار است که کمک می کند عادت ها از حالت خودکار بیرون بیاید و فرد نسبت به انجام کار، احساس آگاهی پیدا کند؛ برای مثال اگر از یکی از کاربران پورن بخواهید که نیت کند تا یک ساعت پورن ببیند، به احتمال زیاد این کار را نخواهد کرد! در واقع، نیت کردن و مرور افکار کمک می کند که قصد و هدف فرد به سطح خودآگاه بیاید و رفتار، جهت بگیرد و همین جهت دهی آگاهانه در بسیاری موارد می تواند از بروز رفتار ناپسند جلوگیری کند.
