استصحاب عدم ازلی چیست؟
در این بخش، به شرح و بررسی قاعده استصحاب عدم ازلی خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید تا با قاعده استصحاب عدم ازلی بیشتر آشنا شوید.
استصحاب عدم ازلی یعنی بنا را بر آن بگذاریم تا چیزی را که از ازل وجود نداشته، همچنان غیر موجود فرض کنیم. استصحاب عدم ازلی از اقسام استصحاب عدمى است که در زیر توضیح داده می‌شود:
حکم به استمرار عدم سابق، استصحاب عدمى است، این استصحاب در مقابل استصحاب وجودى و به معناى حکم به عدم وجود مستصحبى است که نبود آن در گذشته یقینى بوده، ولى اکنون در وجود آن تردید شده است.
شرح و توضیح
مستصحب گاهى از امور وجودى است؛ مانند عدالت زید، و طهارت مایعى معیّن، و گاهى از امور عدمى است که این دو صورت دارد:
1. گاهى این امر عدمى؛ عدم اصلى و ازلى است که از آن به عناوین گوناگون یاد مىشود، از جمله: استصحاب عدم ازلى و استصحاب برائت اصلى.
به این معنا که، از ازل و قبل از خلقت عالم و آدم چنین تکلیفى نبوده، پس از خلقت و قبل از شریعت اسلام نیز این حکم موجود نبوده، همچنین پس از شریعت نیز تا دوران قبل از بلوغ چنین حکمى وجود نداشته است، حال پس از بلوغ، مکلف شک می‌کند که چنین تکلیفى شرعاً بر عهده او قرار گرفته یا نه؛ در این‌جا استصحاب عدم جارى می‌شود.
2. گاهى این امر عدمى؛ از عدمهاى مضاف و غیر اصلى است؛ مانند: عدم کُرّ بودن آب و عدم موت.
نسبت به جریان استصحاب در امور وجودى و عدم‌های مضاف، اشکالى وجود ندارد، اما در مورد جریان استصحاب در امور عدمى این بحث وجود دارد که آیا این نوع استصحاب حجت است یا خیر؟
بنابراین، استصحاب عدم ازلى که از اقسام استصحاب عدمى است به معناى استصحابى است که مستصحب آن، عدم ازلى مىباشد؛ یعنى مُستصحب از ازل تا زمان شک، تحقق پیدا نکرده است؛ مثل این‌که شک شود آیا فلان شىء اکنون موجود شده یا خیر، آن گاه استصحاب عدم ازلى در مورد آن جارى شود، و یا آن‌که شک شود ذمّه مکلف به تکالیف شرعى یا دینى مشغول شده یا نه، آنگاه چنین حکم شود که از ازل این تکلیف نبود، اکنون نیز همان عدم ازلى استصحاب می‌شود.[جمعی از مؤلفین، فرهنگ نامه اصول فقه، ص 171، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، 1389 ش.]
مطالب مرتبط
