راسخون در علم(موقعیت دانشمندان)

شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ وَ الْمَلائِکَةُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسْطِ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْعَزيزُ الْحَکيمُ(آیه 18، سوره آل عمران)

ترجمه آیت الله مشکینی(ره):
خداوند (از ازل به علم خود و پس از خلقت جهان به صنع خود و سپس به زبان انبیا و خرد و کتب آسمانی) در حالی که قیام به عدالت دارد (و کارهایش بر پایه عدل استوار است) گواهی داد که معبودی جز او نیست، و فرشتگان و صاحبان دانش (نیز گواهی دادند آری) جز او معبودی نیست، مقتدر شکست ناپذیر و دارای اتقان صنع (در تکوین و تشریع) است.

موقعیت دانشمندان :
در این آیه ، دانشمندان واقعى در ردیف فرشتگان قرار گرفته اند و این خود امتیاز دانشمندان را بر دیگران اعلام مى کند، و نیز از آیه استفاده مى شود که امتیاز دانشمندان از این نظر است که در پرتو علم خود، به حقایق اطلاع یافته و به یگانگى خدا که بزرگترین حقیقت است معترف اند.
روشن است که آیه ، همه دانشمندان را شامل مى شود و اگر در بعضى از روایات که در ذیل این آیه وارد شده «اولوا العلم» به ائمه اطهار(علیهم السلام) تفسیر شده از این نظر است که آنان ، روشن ترین مصداق «اولوا العلم» هستند.
مرحوم طبرسى در مجمع البیان ضمن تفسیر آیه از جابر بن عبد الله انصارى از پیامبر گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله و سلم ) نقل مى کند که فرمود:
ساعة من عالم یتکى على فراشه ینظر فى علمه خیر من عبادة العابد سبعین عاما:
(یک ساعت از زندگى دانشمندى که بر بستر خود تکیه کرده و در
اندوخته هاى علمى خود مى اندیشد، بهتر از هفتاد سال عبادت عابد است )!
در ذیل آیه جمله «لا اله الا هو» تکرار شده است ، این تکرار گویا اشاره به این است که همانطور که در آغاز آیه ، شهادت خداوند و فرشتگان و دانشمندان آمده است ، هر کس این گواهى را مى شنود، باید او هم ، با شهادت آنها هم صدا گردد و گواهى بر وحدت معبود بدهد.
و از آنجا که جمله «لا اله الا هو» به عنوان اداى حق تعظیم خداوند و اظهار توحید است ، با دو است «عزیز و» «حکیم» (توانا و دانا) ختم شده است ، زیرا قیام به عدالت نیازمند به قدرت و حکمت است ، تنها خداوندى که بر هر چیز قادر و به همه چیز آگاه است ، مى تواند، عدالت را در جهان هستى برقرار سازد.
این آیه از آیاتى است که همواره مورد توجه رسول اکرم (صلى الله علیه و آله و سلم ) بوده و کرارا در مواقع مختلف آن را تلاوت مى فرمود: زبیر بن عوام مى گوید: شب عرفه در خدمت رسول خدا بودم ، شنیدم که مکررا این آیه را مى خواند.
توضیح : امتیاز دانشمندان از این نظر است که در پرتو علم خود، به حقایق اطلاع یافته و به یگانگى خدا که بزرگترین حقیقت است معترف اند.(تفسیرنمونه ذیل آیه)

نکات:
1- شهادت عملى، بهترین نوع شهادت است . هماهنگى در میان آفریده ها، بهترین نمونه ى گواهى بر یکتایى خداست . (شهد اللّه انّه لااله الاّ هو)
2- راه ایمان به خدا، علم است وعلم واقعى ، انسان را با سرچشمه هستى آشنا مى کند. (واولوا العلم )
3- دانشمندان ، در کنار فرشتگان قرار مى گیرند. (والملائکة واولوا العلم )
4- عدل الهى ، در کنار توحید مطرح است . بر خلاف دیگر قدرتمندان که هر کجا احساس یکتایى و نداشتن رقیب و شریک کنند، زور مى گویند، او یکتایى است که به پا دارنده ى عدل است . (لااله الاّ اللّه ... قائما بالقسط)(تفسیر نور ذیل آیه)

جهت مطالعه بیشتر:
ویژگی ها و نشانه های علما در قرآن کریم/بخش اول
ویژگی ها و نشانه های علما در قرآن کریم/بخش دوم