میرزا حسین خان مشیرالدوله، صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار، در نخستین سال صدارتش كوشید برای آشنایی شاه با مظاهر تمدن اروپا و ایجاد زمینه های مناسب برای اجرای برنامه های مورد نظر خود در ایران زمینه های سفرِ شاه قاجار را به اروپا فراهم سازد. پس از انجام مذاكرات با رؤسای كشورهای اروپایی، امپراتور اتریش و دولت های آلمان، فرانسه، بلژیك، سوئیس و ایتالیا آمادگی خود را برای پذیرایی از شاه ایران اعلام كردند. تا اینكه در این روز موكب شاهانه از تهران به طرف گیلان حركت كرد و به سمت مسكو پایتخت روسیه به راه افتاد. این سفر چندین ماهه، گر چه به امید مشاهده ترقیات دولت های اروپایی و رغبت یافتن به اجرای اصول تمدن و نظام جدید زندگی در ایران بود، عملاً نتیجه خوبی نداد. زیرا شاه را مأیوس ساخت و فاصله میان تمدن شرق و غرب را آن قدر زیاد یافت كه نه تنها امید به رسیدن به پای دولت های بزرگ را از او سلب كرد، بلكه او را آماده جلوگیری از تأسی به اروپاییان و حتی مسافرت به اروپا گرداند. در این میان، اصرار و تهدید روس ها و نفوذ درباریان بی اطلاع، سودجو و تطمیع شده و بی حقیقتی انگلیسی ها كه به لباس دوستی در پی بسط نفوذ خود و تضعیف ایران بودند و سیاست دول بزرگ كه فقط نفع خود را می خواستند، از عوامل تأیید نظر شاه بود. با این همه، دو سفر دیگر شاه نیز، برای خوشگذرانی بود نه یافتن راه ترقی. همچنین هزینه های سرسام آور و كمرشكن این مسافرت های بیهوده، باعث عقب ماندگی هرچه بیشتر مملكت، فقر سراسری و وابستگی بیشتر به اجانب می گردید. در این میان، دربار قاجار برای تهیه مخارج این خوشگذرانی ها، مجبور بود كه به بیگانگان دست نیاز دراز كند و امتیازهای وطن فروشانه ای را به آنان واگذار كند كه بیش از پیش، اقتصاد ایران را درهم می كوبید. امتیازاتی كه برخی از آنها، تا بیش از شصت سال نیز ادامه داشت.
مطالب مرتبط
