مظلومیت حضرت زهرا (سلام الله علیها) در منابع اهل سنّت / جلسه سوم

(جلسه سوم)

بسم الله الرحمن الرحیم الحمد للّه الّذی إلیه مصائرُ الخلق، و عواقبُ الأمر، نحمدُه على عظیمِ إحسانه، و نیّر برهانه، و نوامی فضله و امتنانه‏ ثم الصلاة و السلام علی سیدنا و نبینا أبی القاسم محمد صلّی الله علیه و علی أهل بیته الطیبین الطاهرین المعصومین المکرمین و اللعنة الدائمة علی أعدائهم أجمعین من الآن إلی قیام یوم الدین
عن رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): «لو کان الحُسن شخصاً لکان فاطمة (سلام الله علیها)، بل هی أعظم»
اهانت به خانه ی حضرت صدیقه طاهره زهرا (سلام الله علیها)
در جلسه قبل مسئله ی هجمه ی به بیت و اهانت به خانه ی حضرت صدیقه طاهره زهرا (سلام الله علیها) را بر اساس مدارک عامه بیان کردیم و عرض شد هجوم به خانه ی حضرت زهرا (سلام الله علیها)، بر اساس مصادر دسته اول عامه، یک امر مسلّم و قطعی است. آن مقداری که در رابطه با هجوم به خانه حضرت زهرا (سلام الله علیها) من تتبع کرده بودم مصادر را ذکر کردیم.
اما مسائل دیگری باقی مانده که به دنبال همان مسئله ی هجوم خوب است مطرح شود و اینها را منقح کنیم.
یکی مسئله ی «إحراق بیت» است.
چون گاهی برخی این شبهه را القاء می کنند و می گویند چطور می شود به خانه ی دختر پیامبر بعد از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) حمله کنند و در خانه را بسوزانند و وارد خانه شوند و امیرالمؤمنین (علیه السلام) را به آن شکل بیرون بیاورند. شاید این استبعاد برای یک عده ای هم چیزی باشد که بگویند بله، چطور می شود بعد از وفات پیامبر بدون درنگ اقدام به چنین کاری کنند؟
لذا خوب است ما برای اینکه یک داوری و قضاوت درستی داشته باشیم به مصادر مراجعه کنیم.
من در جلسه ی قبل هم از مصادر دسته اول عامه، مثل کتاب «الامامة و السیاسة» ابن قتیبه و دیگر مصادر، مطالبی را در این راستا عرض کردم. امروز هم مسئله ی «إحراق بیت» را همینطور پی می گیریم.
اما مسلئه ی احراق باز در مصادر عامه آمده، منتهی در مصادر عامه آنچه که در رابطه با مسئله ی احراق آمده، «آوردنِ آتش» است.
شاید أقدم مصادر؛ «بَلاذُری» است که در «أنساب الاشراف» نقل می کند که آمدند در خانه ی حضرت زهرا (سلام الله علیها) و آتش آوردند. حضرت زهرا (سلام الله علیها) یکی از آنها را مخاطب قرار داد و فرمود «أتُحرِقُ دَاری»؟ می خواهی خانه ی من را بسوزانی؟ گفت آری، سوزاندن خانه أقوی است از آنچه که پدر تو آورده است.
بلاذری حدود هشت سال قبل از ابن قتیبه فوت کرده، ابن قتیبه متوفای 286 است و فوت ایشان 278 است.
از عبارت ابن قتیبه اینطور استفاده می شود که می  گوید: آتش را در خانه آوردند و گفت خانه را با اهلش می  سوزانند، «قیل له یا اباحفص إن فیها فاطمة»، گفتند در این خانه، فاطمه ی زهراست، تو می خواهی خانه را با اهلش بسوزانی؟ گفت باشد، می  سوزانم.
البته شنیدم در چاپ های مصر از بس دیدند این بخش زشت است که اصحاب رسول خدا با دختر پیامبر در حالی که بدن مطهر پیامبر هنوز دفن نشده، به تعبیر حضرت زهرا(سلام الله علیها) در خطبه شان می فرمایند «هَذَا وَ الْعَهْدُ قَرِیبٌ وَ الْکَلْمُ رَحِیبٌ وَ الْجُرْحُ لَمَّا یَنْدَمِلْ وَ الرَّسُولُ لَمَّا یُقْبَر»، هنوز پیامبر به خاک سپرده نشده، چنین رفتاری با اهلبیت او کنند. در این کتاب های چاپ جدید این بخش ها را حذف کرده   اند. حتی من شنیده ام در بخشی از این کشورها لُجنه هایی تشکیل شده که در مناقبی که برای اهل بیت پیامبر نقل شده، تجدید نظری شود و آنها را حذف کنند. چرا که این مناقب خیلی گویاست در اینکه امت اسلامی مسیر درست را بیابد.
اگر کسی همین صحیح بخاری را که مال محمد بن اسماعیل بخاری است، کتابی است که اینها خیلی روی آن مانور می دهند و أصحّ کتب می دانند، برای صحیح بخاری ختم می گیرند، اگر کسی واقعاً قسمت مناقب صحیح بخاری را، باب مناقب علی بن ابیطالب الهاشمی القرشی را بردارد مطالعه کند، سه چهار ورق بعد از مناقب ابی بکر است، مناقب ابی بکر را که می خواهد نقل کند یک روایت هست و آن اینکه پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرماید «لو کنت متّخذاً خلیلاً لا اتخذت أبابکر»، من اگر یک دوستی را می خواستم اتخاذ کنم ابوبکر را اتخاذ می کردم، و لکن أخوّت همان اخوّت اسلامی است.  
چند ورق بعد، به مناقب امیرالمؤمنین (سلام الله علیه) که می رسد عنوان باب در بخاری این است که «یا علی أنت منّی و أنا منک»، حالا شما این منقبت را کنار آن منقبت بگذارید، اصلا قابل مقایسه نیست. داوری را خود شما داشته باشید، علی تو از منی و من از تو هستم، و مناقب دیگری که هست.
مقصود اینکه اینطور فرمایشات از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نسبت به امیرالمؤمنین (علیه السلام) و حضرت زهرا (سلام الله علیها) برای اینها سنگین است. من شنیدم که درصددند اینها را جمع آوری و حذف کنند.
خدا رحمت کند صاحب کتاب فضائل الخمسة؛ مرحوم آیت الله فیروز آبادی را، محقق و فقیه بزرگواری بود. ایشان برای من نقل می کرد؛ غیر از این فضائل الخمسة، یک کتابی دارد به نام «السبعة من السلف». ایشان می گفت به خاطر یک حدیث، ایامی که عراق بودم اجازه ی چاپش را به من نمی دادند. حدیث را از بخاری نقل کرده بودم ولی اجازه ی چاپ نمی دادند(و ظاهراً در چاپ های اخیر این را برداشتند)، و آن حدیث اینست «خَرَجَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه و آله و سلم) مِنْ بَیْتِ عَائِشَةَ فَقَالَ رَأْسُ الْکُفْرِ مِنْ هَاهُنَا مِنْ حَیْثُ یَطْلُعُ قَرْنُ الشَّیْطَان‏»، که خیلی حدیث عجیبی است.
یک عده ای در صدد توجیه برآمدند و گفتند پیامبر خدا از خانه ی عایشه که بیرون آمده به سمت مشرق اشاره کرده و خواسته بگوید کفر و فتنه از مشرق طلوع می  کند. مشرق کجاست؟ گفتند اشاره ای به ماجرای مسلیمه ی کذاب است و امثال ذلک.
جریان مسیلمه ی کذاب که در مشرق اتفاق نیفتاده بلکه در شمال حجاز بوده است. اگر قرار است در مشرق حادثه ای اتفاق افتاده باشد، حادثه ی جمل است، جمل در مشرق حجاز اتفاق افتاد، که در بصره بود، نه جریان مسیلمه ی کذاب. علاوه بر این، اگر قرار بود پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می خواستند اشاره کنند به کسانی که بعد از او مرتد شدند، آن طوری که شما می گوئید، این باید اشاره ی به بعید می کردند، لفظ «هاهنا»، برای اشاره به قریب است، کسی به بعید نمی گوید «هاهنا»!
علی أی حال اینطور مسائل در کتب اینها هست منتهی نیاز به دقت دارد که باید انسان دقت کند. یک مورد دیگر خدمت شما عرض کنم.
در بخاری یک فصلی را آورده تحت عنوان «باب تضییع اوقات الصلوات»، در جلد اول بخاری است. دو تا روایت ذیل این باب اعلام کرده، هر دو هم از أنس بن مالک است. اصلاً شما این دو روایت را که ملاحظه کنید، هیچ با عنوان باب سازگاری ندارد.
ضایع کردن نماز
ایشان از انس بن مالک(که خادم پیامبر بوده) نقل می کند که من به شام آمدم. مردم شام اطراف من جمع شدند و گفتند تو از اصحاب رسول خدا هستی، زمان پیامبر را درک کردی، با پیامبر بودی، امروز را هم می بینی، چه تفاوت هایی به وجود آمده؟ عصر پیغمبر با این عصر؟ ایشان می گوید «لا أعرف شیئاً ممّا أدرکت إلاّ هذه الصلاة وهذه الصلاة قد ضیّعت»؛ همه چیزها عوض شده إلا این نماز، که در عصر پیامبر می خواندند و الآن هم می خواندند، این نماز را هم ضایع کردند. روایت در مورد ضایع کردن نماز است، ولی عنوان ایشان «تضییع وقت الصلاة» است، این ربطی به وقت صلاه ندارد. اگر کسی دقت کند در این کتاب و همینطور کتب دیگر، به این مسئله پی خواهد برد.
بعد از ابن قتیبه، صاحب «عِقدُ الفرید»، ابن عبد ربه اندلسی مروانی است، از بنی مروان است. مستحضرید وقتی عباسی ها حکومت بنی امیه را ساقط کردند، بنی امیه از شمال آفریقا فرار کردند و به اسپانیا آمدند و حکومت تشکیل دادند، و سیصد چهارصد سال آنجا حکومت کردند و قرطبه که مرکز آنجا بوده، مدتی اسلامی ماند تا قرن هشتم هجری که بهر حال غربی ها ریختند و کشور اسلامی را از بین بردند و امروز یک کشور مسیحی شده است.
ایشان ظاهراً در جلد چهارم عِقد الفرید نقل می کند؛ آن شخص «جاء بقبسٍ من نار». این هم یکی از کسانی که جریان آوردنِ آتش را نقل کرده است.
و از دیگر کسانی که جریان آتش را نقل کرده؛ طبری است. محمد بن جلیل طبری متوفای 310 است، و تاریخش تاریخی است که مسعودی(که یک مقدار از ایشان متأخر است) از طبری تعریف می کند.
و همینطور که در جلسه قبل اشاره شد، خود مسعودی در مروج الذهب ماجرای آتش را نقل کرده، با آن توضیحی که به عروة بن زبیر گفتند چرا برادر تو عبدالله بن زبیر می خواست در شعب عارم، بنی هاشم را بسوزاند؟ ایشان اعتذار کرد و گفت همانطور که می خواستند در مدینه خانه ی فاطمه زهرا (سلام الله علیها) را بسوزانند!
این نقل ها همه از کتب عامه است و مسعودی هم از نظر مرحوم امینی (رحمة الله علیه) و خیلی از بزرگان جزء عامه است و از کتابش هم استفاده می  شود که شیعه نیست. برخی گفته  اند به اعتبار اینکه «إثبات الوصیة» مال ایشان است، ایشان شیعه است، لکن معلوم نیست که این «إثبات الوصیة» مال همان مسعودی است یا شخص دیگری است.
آتش زدن خانه حضرت زهرا سلام الله علیها
اما از روایات ما؛ محمد بن ابراهیم ثقفی نقل می کند که امیرالمؤمنین(سلام الله علیه) تسلیم نشد، «حتّی رأی الدخان فی بیته»، أمیرالمؤمنین دود را در خانه اش دید، یعنی خانه  اش را آتش زدند. من در ذهنم هست ظاهراً این نکته را باز ابن قتیبه در جلد اول «الامامة و السیاسة» از زید بن اسلم نقل کرده. زید بن اسلم می گوید «أنا ممن حمل الحطب إلی بیت فاطمة (علیها السلام)»؛ من جزء کسانی بودم که درب خانه ی حضرت زهرا (سلام الله علیها) هیزم می آوردم. این نقل های عامه بیش از این مقدار است، کسی که مراجعه کند خواهد دید.
و اما در مصادر ما؛ کسی که به مصادر ما مراجعه کند جای تردید برایش نمی ماند که اینها برایشان مسئله ی آتش زدن چیزی نبود، چون می  خواستند امیرالمؤمنین (علیه السلام) را بکشند، کشتن امیرالمؤمنین را ابن قتیبه و دیگران نقل کرده  اند، اینها کسانی بودند که می خواستند پیغمبر را هم بکشند. مگر قرآن مجید در سوره مبارکه توبه نمی فرماید «و هموا بما لم ینالوا»؛ اینها ماجرای لیلة العقبة است که می خواستند پیامبر را بکشند و به قتل برسانند.
خود اینها نقل کردند و جالب اینست که این «ابن حزم» که از بزرگان اینهاست و صاحب کتاب «المحلی»، این کتاب فقه است ولی در جلد دوازدهم یک روایتی را به یک مناسبتی نقل کرده، که روایت را از نظر سند رد کند، آنجا از حذیفه نقل می کند که کسانی که در لیلة العقبه در مراجعت از تبوک می خواستند رسول خدا را به قتل برسانند این افراد هستند (اسم می  برد). حالا من اسمشان را نمی برم.
ایشان چرا این روایت را نقل کرده؟ چون می  خواهد از نظر سند آن را تضعیف کند و می گوید راوی این روایت از حذیفه، ولید بن عبدالله بن جمیع است و «هو هالک» (که از الفاظ جرح و ضعف است).
اتفاقاً ولید بن عبدالله بن جمیع در رجال اینها موثق است. اینها تصمیم داشتند پیغمبر را بکشند، موفق نشدند، قرآن مجید می فرماید «و همّوا بما لم ینالوا»، لذا این را از داماد پیامبر؛ امیرالمؤمنین (علیه السلام) و از دختر پیامبر (سلام الله علیها) تلافی کردند.
مرحوم فیض کاشانی کتابی دارد به نام «نوادر الاخبار» که خیلی کتاب خوبی است، من توصیه می کنم این کتاب را ببینید. ایشان ماجرای «إحراق بیت» و کارهایی که اینها کردند را مفصل در آنجا آورده است، غیر از کتاب های دیگری مثل کتاب سُلیم و کتب دیگری مثل ارشاد القلوب و ...، که آنها هم ماجرای سوزاندن درب خانه ی فاطمه زهرا را ذکر کرده  اند. و عبارت امیرالمؤمنین (علیه السلام) که به پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می گوید «یَا رَسُولَ اللَّه‏ وَ سَتُنْبِئُکَ ابْنَتُکَ بِتَظَافُرِ أُمَّتِکَ عَلَى هَضْمِهَا»، بهترین شاهد بر این ستم هایی است که به بیت نبوّت رفته است.
مباحث دیگری هم هست، مسئله ی سقط جنین است، که باید ببینیم عامه این مسئله را مطرح کردند یا خیر؟ ورود به خانه ی امیرالمؤمنین است، آوردنِ امیرالمؤمنین به طرف مسجد است، که اینها را إن شاء الله به عرض خواهیم رساند.
السّلام علیک یا بنت رسول الله
شاید مثل امروزی صدیقه طاهره یک إفاقه ای پیدا کرد، برخواست و فرمود یک جایی را فراهم کردند، آنجا حضرت غسل کرد. خدا رحمت کند یکی از بزرگان را که می فرمودند من نمی دانم آیا این عمل حضرت زهرا (سلام الله علیها)، غَسل بوده یا غُسل بوده، آیا فاطمه زهرا خونهای بدنش را شست یا واقعاً غُسل کرد؟!!
مرحوم مقرّم(رحمة الله علیه) یک کتاب دارد به نام «الصدیقة الطاهرة» دارد که مفصل راجع به این بحث کرده.
ما غسل قبل از موت داریم، نسبت به شهدا داریم، اصحاب امام حسین (علیه السلام) شب عاشورا غسل کردند و کسی که محدود است(قرار است حد بخورد) ما در فقه داریم که قبل از اینکه حد بخورد به او می گویند غسل کن، این را داریم. اما فاطمه ی زهرا، شهیده بود که قبل از شهادت غُسل کرد. واقعاً غُسل بوده یا اینکه قبل از وفاتشان بدنشان را شسته اند.
یک تعبیری را محمد بن سعد در طبقات دارد که نمی دانم از قلمش در رفته( چون اینها کسانی نبودند که این مسائل را نقل کنند)، در جلد هشتم طبقات، مربوط به نساء صحابه است، آنجا در ترجمه ی حضرت زهرا(سلام الله علیها) یک نکته ای را نقل می کند و می گوید: حضرت زهرا (سلام الله علیها) وصیت کرد به امیرالمؤمنین (علیه السلام) و گفت یا علی من که از دنیا رفتم وقتی غسل می دهی، کِتف من را ظاهر نکن. آیا این اثر، همان است که در روایت امام صادق (علیه السلام) هست که حضرت فرمود «فَمَاتَتْ حِینَ مَاتَتْ وَ إِنَّ فِی عَضُدِهَا کَمِثْلِ الدُّمْلُجِ مِنْ ضَرْبَتِه‏».
مرحوم آیت الله حائری (رحمة الله علیه) ایام فاطمیه در مسجد امام منبر می رفت. نوشته های ایشان را دارم، ایشان می  فرمودند که چطور می شود این ضرباتی که بر حضرت زهرا وارد شده بعد از 75 روز هنگام وفات مانده باشد؟ ایشان یک احتمالی می دهد و می گوید در اثر زدنِ قلاف شمشیر، قلم بازوی حضرت زهرا (سلام الله علیها) را شکسته بودند، استخوان وقتی شکسته شد، زمان می برد تا خوب شود.
بهر حال مثل امروز عصر، شاید همین موقع بعد صلاة العصر، یک مرتبه زن ها دویدند داخل مسجد، امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «مَا لِی أَرَاکُنَّ مُتَغَیَّرَاتِ الْوُجُوهِ وَ الصُّوَر»؛ چرا رنگ چهره هایتان پریده؟ گفتند یا علی اگر دیر بیائی، زهرا را زنده نمی بینی. امیرالمؤمنین غش کرد. «رُشَّ علی وجهه الماء»؛ آب به صورت علی پاشیدند. آمد، نمی  دانم حیات فاطمه را درک کرد یا نه؟
اما بچه ها قبل از علی آمدند، امام حسن وارد اتاق شد، روپوش رو از صورت مادر کنار زد، یه نگاه کرد، صدا زد برادرم حسین، خدا در مصیبت مادرمان صبرت دهد.
تمام شمع وجود تو آب شد مادر                     دعای نیمه شبت مستجاب شد مادر
به جای شمع که سوزد به قبر پنهانت             علی کنار مزار تو آب شد مادر
میان کوچه که دشمن تو را کتک می  زد            دلم به غربت بابا کباب شد مادر
امام حسین وارد حجره شد، نشست پایین پای مادر، خم شد و صورت به پای مادر گذاشت، صدا زد: مادر، من حسین تو هستم، «کلمینی قبل أن ینسد قلبی»؛ با من حرف بزن قبل از آنکه دلم پاره پاره شود.
نوشته  اند زینب از خانه بیرون آمد، دویدکنار قبر رسول خدا، صدا زد: «یا جداه یا رسول الله الیوم فَقَدناک»؛ یا رسول الله ما امروز شما را از دست دادیم.
اینجا یکجا بود که زینب آمد خبر مرگ مادر را داد. یکروز هم آمد کنار درب مسجد پیامبر ایستاد، رو کرد به قبر پیغمبر، صدا زد، «یا رسول الله إنی نائیةٌ إالیک أخِیَ الحسین»...

منبع: دفتر آیت الله العظمی فاضل لنکرانی(قده)
جلسه سوم - دهه اول فاطمیه ـ 5 / 1 / 92