ماه رجب، بهار معنوی انسان

حجت‌ الاسلام و المسلمین حاج شیخ جعفر ناصری
حضرت حجت الاسلام والمسلمین جعفر ناصری

هر یک از فصل هایى که خداوند متعال در دنیا طبق حکمت و مصلحت قرار داده، شاهکار است و چه بسا در امور معنوى، هر کس در حالات خود، این چهار فصل را حس  کند؛ فصل طراوت، فصل پاییزى، قبض و گرفتگى. با توجه به ارتباط زمان با برزخ، اگر زمان را در دنیا بررسى کنیم، مى بینیم که قضایا، معناى دیگرى پیدا مى کند، سعه زمانى، درس دیگری به ما مى دهد. پس این فصول در حالات خود انسان هم وجود دارد که گاهى به دلائلى حضرات معصومین علیهم السلام اشاره به بهار این فصول کرده اند.
ماه رجب، شعبان و ماه مبارک رمضان مى توانند جزء آن بهارهاى معنوى باشند؛ اما اگر دل انسان از فصل بهار معنوى هم به طراوت نی فتاد، مشکل از خود انسان است. انسان در ابتداى حرکت معنوى خود، طبیعى است که از زمان و مکان استفاده مى کند؛ مثلا روز جمعه را براى خود، پربرکت مى داند. نسبت به مکان هم همین‌ گونه است و مکان‌ها با همدیگر متفاوتند. با توجه به این‌ که ماه رجب می‌ تواند بهار معنوى باشد، نسبت ما با این بهار مى تواند متفاوت باشد؛ یعنى مى توانیم خیلى بى توجه و گذرا به آن نگاه کنیم و از آن رد شویم، همچنین مى توانیم خیلى از آن بهره ببریم. به عبادت در ماه رجب بسیار سفارش شده و به خصوص بر استغفار خیلی تأکید شده است .

اهمیت شناخت زمان
اگر زمان را بیشتر مى شناختیم، شاید بهتر متوجه مى شدیم که زمان‌ها با همدیگر خیلى فرق مى کند و همان‌ طور که اهل بیت علیهم السلام سفارش مى کردند حساب و کتاب دارد. پشت پرده، ملکوتى و عالم غیبى است که مراتب دارد و با زمان در ارتباط است. زمان – مخصوصا زمان برزخى – حقیقتى است که باید خوب از آن بهره برد و با آن انس پیدا کرد.
خدا مى داند گاهى توفیق که هماهنگ مى شود، انسان در نیم‌ ساعت از اوقاتش بهره زیادی مى برد. برای همه ما تجربه شده که زمان با زمان مى تواند بسیار متفاوت باشد؛ منتهى متأسفانه براى ما اسباب غفلت و تشتت، فراوان شده و طبیعتا امروزه حرکت در مسیر خودشناسى و معنوى، سخت تر است. البته خیلى از مسائل، حلّ شده و خیلى از عقول و فهم ها بالا رفته است؛ اما حرکت به سمت خداى متعال شرایط خود را مى طلبد.
یک عابد از عبّاد بنى‌ اسرائیل در آن زمان که زندگى و خلوت‌ کردن، بسیار آسان بود و از کثرات دور بود، سالیانی عبادت مى کرد تا عابد بنی‌ اسرائیل شود. حالا بعضی مدعى هستند مى خواهیم از برکات معنوى بیشتری بهره ببریم، مى خواهیم سرباز امام زمان علیه‌ السلام باشیم؛ خوب! این مرتبه‌ ای عالى است؛ امّا تعارف ندارد و شرایط خودش را مى طلبد.

دوری از تشتّت
خداوند متعال در اول سوره بقره، ایمان به غیب را بیان می‌ فرماید. ایمان به غیب، غیر از الفاظ است. ایمان در مراتب بالا، نیازمند شهود است. یکى از ابعاد و زوایایى که ما را خیلى مشغول کرده و براى ما بد است، همین تشتتى است که ما را از توحید دور مى کند. اگر بخواهیم به سمت خود و باطن خود سفر کنیم، طبیعتا باید نفس از شلوغى، شهوات و کثرات بیرون بیاید؛ آن هم نفسى که هر لحظه به خودش رنگى مى زند. اللّه  اکبر از این اعجوبه  اى که خداى متعال در بشر نهاده است اللّه  اکبر! آن‌ قدر تیز و با هوش است و آن‌ قدر درون افراد را خوب مى شناسد، مثل خون در رگ هاى بنى آدم جریان دارد. قبل از این‌ که یک خطور خوب به سمت انسان بیاید، دقیقا اطلاع دارد؛ لذا یک مشکل ایجاد می‌کند و یک خطور بد مى فرستد. این‌ ها برای کسى است که مى خواهد کمی خودشناسى پیدا بکند.
فصل پاییزى که ذکر شد، ممکن است در فصول زندگى بر ما عارض شود و ما را از حیث معنوى سرد کند؛ پشت‌ کار، توجهات و توسلات را کم کند؛ ولی ماه رجب خیلى پربرکت است. یک عزم و یک اراده مى  خواهد. آن بزرگوار (پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله) که گُل خلقت بود، در ایامی، بستر خوابش را جمع مى کرد. بالأخره این‌ ها براى ما درس است که حرکت جدیدی را در ماه رجب شروع کنیم.

فضیلت ماه رجب 
مرحوم ملکى تبریزى قدس‌ سره در کتاب المراقبات درباره عرب‌های جاهلی قبل از اسلام مى فرمایند: «کانوا ینتظرونه لحوائجهم»؛ عرب‌ های جاهلی، منتظر ماه رجب مى شدند برای این‌ که حوائج خود را به دست آورند. آن‌ها نیز به شرافت این ماه پى‌ برده بودند.
ماه رجب، ماه امیرالمؤمنین علیه‌السلام و ماه ولایت است، ماه تولد امیرالمؤمنین علیه‌ السلام است. درباره ماه رجب روایتی نقل شده است که رسول خدا صلی‌الله‌ علیه‌ وآله‌ وسلم فرمودند:

إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى نَصَبَ فِی السَّمَاءِ السَّابِعَهِ مَلَکا یُقَالُ لَهُ الدَّاعِی فَإِذَا دَخَلَ شَهْرُ رَجَبٍ یُنَادِی [نادى ] ذَلِکَ الْمَلَکُ کُلَّ لَیْلَهٍ مِنْهُ إِلَى الصَّبَاحِ طُوبَى  لِلذَّاکِرِینَ طُوبَى لِلطَّائِعِینَ وَ یَقُولُ اللَّهُ تَعَالَى أَنَا جَلِیسُ  مَنْ جَالَسَنِی وَ مُطِیعُ مَنْ أَطَاعَنِی وَ غَافِرُ مَنِ اسْتَغْفَرَنِی الشَّهْرُ شَهْرِی وَ الْعَبْدُ عَبْدِی وَ الرَّحْمَهُ رَحْمَتِی فَمَنْ دَعَانِی فِی هَذَا الشَّهْرِ أَجَبْتُهُ وَ مَنْ سَأَلَنِی أَعْطَیْتُهُ وَ مَنِ اسْتَهْدَانِی هَدَیْتُهُ وَ جَعَلْتُ هَذَا الشَّهْرَ حَبْلًا بَیْنِی وَ بَیْنَ عِبَادِی فَمَنِ اعْتَصَمَ بِهِ وَصَلَ إِلَی ؛ (۱)
همانا خدا فرشته‌ای را به نام «داعی» در آسمان هفتم مأمور کرده تا هر گاه هلال ماه رجب رؤیت شد از سر شب تا به صبح ندا دهد: خوشا به حال ذاکران و خوشا به حال فرمان‌ برداران و اطاعت‌ کنندگان! و اعلام می‌ کند که خدای کریم می‌ فرماید: من همنشینم با کسی که با من همنشینی کند و مطیعِ کسی هستم کـه مرا اطاعت کند و آمرزنده کسی هستم که از من آمرزش بطلبد. این ماه (رجب)، ماه من و بنده، بنده من و رحمت (واقعی)، رحمت من است. هر کس در این ماه مرا بخواند، او را اجابت می‌ کنم، و هر کس از من چیزی بخواهد، به او عطا می‌ نمایم، و هر کس از من هدایت بخواهد، او را هادی خواهم بود. این ماه را وسیله‌ ای بین خود و بندگانم قرار دادم؛ پس هر کس به آن متمسک شود، به من می رسد.
گاهى یک ظرف زمان مى تواند «حبل» شود؛ یعنی وسیله اى براى تقرّب به حق‌ تعالى شود. به هر حال یک عزم و یک اراده در ماه رجب لازم است. اگر کسی مى خواهد در ماه مبارک رمضان بهره ببرد، باید از ماه رجب خودش را آماده کند. اگر مى خواهد به درک لیله القدر نزدیک تر شود، از اول رجب باید کار کند. از اهتمام اهل بیت علیهم‌السلام انسان باید بفهمد که چه خبر است. کسى که مى خواهد انس با قرآن پیدا کند، باید از ماه رجب شروع کند. برای درک درست ماه مبارک رمضان باید از ماه رجب شروع کرد.
حرکت به سمت خداى متعال، قاعده داشته است. شما در سیره اولیا نگاه کنید، متوجه می‌ شوید که حرکت معنوی قاعده داشته است؛ قاعده های آن هم متقن، دقیق، شفاف و زلال بوده است؛ اما متأسفانه در این زمانه، بعضی از قضایا متفاوت شده است.

اعمال ماه رجب
ماه مبارک رجب، فصل بسیار خوبى است. به نظر مى آید اگر انسان بخواهد برنامه اى براى خودش تنظیم کند، ارتباط محکمى با قرآن لازم است. هر کسی در حدّ توان، بخشى از شب را باید با قرآن انس داشته باشد و اگر این انس را در ماه شعبان نیز ادامه دهد، در ماه مبارک رمضان جواب مى دهد؛ به این معنا که انسان در ایام نزول قرآن، حس انس فوق‌ العاده اى با قرآن خواهد کرد. همچنین سوره توحید، ذکر «لااله الا اللّه» و  نمازهایى که وارد شده است، خوانده شود.
خداوند آیت الله کشمیرى قدس‌ سره را رحمت کند؛ می‌ فرمودند: مرحوم آیت الله قاضى قدس‌ سره و بعضى از اساتید خیلى سفارش می‌ کردند که در طول ماه رجب، ده هزار سوره توحید بخوانید؛ یعنى هر روز از ماه رجب، حدود چهارصد سوره توحید خوانده شود. این دستور در روایات هم ذکر شده است.
عمل دیگری که خیلى تناسب دارد، روزه در ماه رجب است؛ منتهى نه به گونه‌ ای که خستگى بیاورد؛ بلکه طوری روزه بگیرد که در ماه شعبان نیز بتواند ادامه بدهد و براى ماه رمضان آماده تر باشد.
یکی از اذکارى که در ماه رجب وارد شده، ذکر «سبحان اللّه» است   که خیلى براى حرکت در مسیر خدا و اهل‌ بیت علیهمالسلام تناسب دارد. درمان هایى که گفته اند همه روى حساب و کتاب است. به نظر مى آید، انسان اگر بخواهد واقعا یک حرکت مستقیم، معتدل و نتیجه‌ بخش داشته باشد، باید انس با قرآن و توسل به امیرالمؤمنین و حضرت صاحب الامرعلیهماالسلام داشته باشد. بعضى از اساتید – خدا رحمتشان کند – مى  فرمودند: زیارت جامعه شناسنامه اهل بیت علیهمالسلام است. شما به عنوان وظیفه، هر شب نسبت به حضرت بقیه اللّه روحى‌له‌ الفداء اداىِ احترام کنید که این در دل تثبیت مى شود. کلمه‌ به‌ کلمه زیارت جامعه، دسته گلى بهشتى از معارف است؛ منتهى توجه مى خواهد. دل باید خاضع باشد. نباید در مقامات اهل بیت علیهمالسلام شبهه داشت. انسان باید شبهات را با توجهات به اهل بیت علیهمالسلام و با ذکر «لا اله الا اللّه» رد کند. با عنایتی که آقا امیرالمؤمنین یا حضرت بقیه اللّه  علیهماالسلام به کسی می‌ کنند، یک عُمر خودش و نسلش تضمین مى شوند. در خیلى از ابعاد این‌ گونه است که یک نظر و یک دعا، یک نگاه از طرف آقا امام زمان علیهالسلام دل ها را زنده نگه مى دارد.


(۱)إقبال الأعمال (ط – القدیمه)، ج ۲، ص: ۶۲۸

 

Share