دستگیری سران كمیته مجازات و انحلال آن (1296ش)

21 مرداد
کریم دواتگر,سران کمیته مجازات,گنجینه تصاویر ضیاءالصالحین

كمیته مجازات، گروهی سری بود كه در سال 1295 ش در تهران تشكیل شد و بنیانگذاران آن، تنی چند از طرفداران مشروطه بودند كه پس از استقرار نظام جدید، مقاصد خود را دست نایافته دیدند و ناكامی مشروطیت را به سبب خیانت و بی كفایتی وزرا می دانستند. از این روی، تصمیم گرفتند با تشكیل گروهی به نام "مجازات" به پندار خود به مقابله با عناصر خائن، وطن فروش و نالایق بپردازند. البته در این پندار، اتكای آنها بر قضاوت شخصی بود. عنصر اجرایی این كمیته شخصی با نام كریم دواتگر بود كه سالیان قبل، مامور ترور شیخ فضل اللَّه نوری گردید كه به این كار موفق نشد. پس از مدتی بین اعضای شورا اختلافات روی داد و شورا از بیم افشای اسرار كمیته، كریم دواتگر را كشت. پس از این حادثه، افراد دیگری به گروه راه یافتند و به سبب فراهم نبودن سیاست واحد و مستقل، اختلافاتی بین اعضای آن بروز كرد. از طرفی ضعف مالی نیز سبب شد كه گروه به باج خواهی از ثروتمندان رو كند. هر چند این گروه، هراسی بزرگ در دلِ دولتیان افكند، دیری نپایید كه در آستانه فروپاشی قرار گرفت. این شورا در اواخر كار، به دلیل تكروی در از میان برداشتن مخالفان خود، دچار چنددستگی گردید و یكی از اعضای اصلی كه پیش بینی می كرد به سرنوشت كریم دواتگر دچار شود، از بیم جانِ خود، تشكیلات گروه را برای ژاندارمری افشا كرد. در نهایت، اعضای كمیته در 21 مرداد 1296 ش برابر با 23 شوال 1335 ق در دوران صدارت وثوق الدوله دستگیر، برخی اعدام و بعضی تبعید شدند. فعالیت در چارچوبی غیراصولی و هدفدار نبودن معیارهای تشكیلاتی، نفوذ افراد سست عنصر در گروه، ضعف مالی و وابستگی به ثروتمندان، نداشتن پایگاه مردمی به سبب برخی ترورها از جمله ترور میرزا حسن از علمای طراز اول تهران، از عوامل سقوط و فروپاشی كمیته مجازات بود.

 

 

Share