آیت الله جوادی آملی :
نهج البلاغه
اين نكته را عزيزان حوزوی و دانشگاهی بايد بيشتر توجه كنند. حوزه از نظر عقلانيّت و علم الآن دستش خالی است. فقه دارد كه فقه احكام فرعی را دارد، كلام در آن نيست، فلسفه در آن نيست، تفسير در آن نيست، نهج البلاغه نيست، صحيفه سجاديه نيست.
**********
ما بخواهيم به مردم بگوييم شما انقلابی باشيد، آقايان! انقلابی بودن با سفارش و موعظه حلّ نمی شود. انقلابی بودن مثل درس های مجلس ترحيم و مجلس فاتحه نيست كه انسان با سفارش حلّ كند. انقلاب، حداقل يك علم قوی غنی می خواهد؛ مثل نهج البلاغه.
**********
اين نهج البلاغه هم بايد در دو سطح: يك عده كسانی كه رسائل و مكاسب می خوانند، بخشی از نهج البلاغه را بخوانند، يك عده كسانی كه كفايه و قسمت دوم نهج البلاغه، اين گروه دوم يقيناً نهج البلاغه بفهم نمی شوند. نهج البلاغه يك علم جان گيری دارد؛ ولی آن مقداری كه برای اداره كشور كافي باشد، اين مقدار را می توانند بفهمند، وگرنه نهج‌البلاغه بدون علوم عقلی، بدون كلام غنی و قوی قابل حلّ نيست.
**********
وقتي در نهج البلاغه شما می خوانيد «وَ كُلُّ قَائِمٍ فِي سِوَاهُ مَعْلُول» طرفِ شما يكی دكارت است يكی كانْت است، اين دارد عليّت را ثابت مي‌كند. حضرت امير در اين خطبه می فرمايد چيزی كه هستیِ او عين ذات او نيست، الاّ ولابد علّت می خواهد، شانس و بخت و اتفاق و طبيعت و اينها همه باطل است.
**********
اگر كسی بخواهد اين بخش از نهج‌البلاغه را بفهمد اين با كفايه و مكاسب و اينها حلّ نمی شود. اين طرف مقابلش مستقيم با دكارت درگير است و كانْت است و مانند آن. در بخش های اصولی انسان شبهه كعبی را نقل می كند، گذشت آن زمانی كه شبهه رسمی حوزه، شبهه عبائيه بود، الآن شبهه كانْت و دكارت است.
**********
اين را مطئمن باشيد كه نهج‌البلاغه در حدّ كفايه و مكاسب قابل فهم نيست، حواسّ شما جمع باشد؛ اما براي ضرورت اين است كه نهج البلاغه را دو قسمت بكنند: يك قسمتش خطبه و نامه و كلماتي تا حدودی نرم تر اين برای رسائل خوان، آن بخش دومش يك مقدار دشوارتر هست برای كفايه و كسی كه بخش دوم مكاسب و اينهاست، همراه با بدايه و نهايه و منظومه و اسفار و اينها.
درس اخلاق ۱۳۹۶/۰۲/۰۷
در محضر آیت الله جوادی آملی
