شبکه های اجتماعی را بهتر بشناسید (بخش اول)

شبکه های اجتماعی را بهتر بشناسید - بخش اول

این نوشتار بخش اول از مقاله شبکه های اجتماعی را بهتر بشناسید به مباحثی چون؛ تعریف، تکمیل و گسترش، ویژگی ها و کاربردهای شبکه اجتماعی می پردازد.  با ما همراه باشید.

با ورود شبکه های اجتماعی ، شاهد فراگیر شدن و گستردگی استفاده از آن در سطح جامع هستیم. شناخت هر چه بیشتر فواید و آسیب های این شبکه ها، سبب اتخاذ موضع صحیح از جانب ما در قبال آنها خواهد شد.

مقدمه

با پیشرفت انسان در علوم مختلف و ورود به عصر ارتباطات و زندگی ماشینی، سبک زندگی او نیز دستخوش تغییر شد. تأثیر مدرنیته در زندگی انسانها این طور بود که فقط توانست تا حدی کارها را ساده کرده و راحتی را برای انسان به ارمغان آورد، اما در حیطه مسائل اخلاقی و روانی، این ابزار در خدمت تمایلات افسارگسیخته انسان درآمده و روز به روز بر مشکلات اخلاقی و روحی او افزوده شد.

مطالعات نشان می دهند که تولیدات هر جامعه ای، از بافت فرهنگی آن جامعه نشات می گیرد. تولید شبکه های اجتماعی در فضای مجازی نیز از فرهنگ کشورهای غربی که فقط اصل لذت و ارتباطات برایشان مهم بوده و در میانشان پایبندی به اصول خانواده و تقیدات مذهبی کم رنگ شده، صورت گرفته است.

هرچند که تولید شبکه های اجتماعی سبب شد تا نیاز انسان به ارتباط با دیگران در سطح بسیار وسیع و با سهولت رخ داده و گره های بسیاری را در این زمینه از زندگی انسانها گشوده شود، اما چون که نحوه تولید و برنامه ریزی آن با فرهنگ ما سازگاری ندارد، بسیاری از مضرات و تهدیدها را به سوی جامعه ما روانه ساخته است.

تعریف شبکه های اجتماعی

با نگاهی به تعریف شبکه های اجتماعی، می توان تکامل و گسترش این شبکه ­ها را در طی یک دهه دریافت. زیرا تعاریف این شبکه ها نیز در طی یک دهه، به جهت ایجاد تغییرات در امکانات و وسعت یابی آنها، دستخوش تغییر شده است.

در تعاریف اولیه این شبکه ها می خوانیم: «مجموعه ای از نقاط اتصال و یا گره هایی به هم پیوسته هستند. نقطه اتصال یا گره، نقطه ای است که در آن یک منحنی خود را قطع می کند. چیستی این نقطه به نوع شبکه بستگی دارد»[مانوئل کاستلز، عصر اطلاعات، اقصاد، جامعه و فرهنگ، ترجمه: احد لیقلیان و افشین خاکباز، تهران: وزارت فرهنگ  ارشاد، 1380، ص544] و یا «شبکه های ارتباطات، الگوهای تماسی هستند که بواسطه جریانات پیام ها در میان ارتباط گران در زمان و مکان ایجاد می شوند» [Monge, Peter R & Contractor, Noshir, S, 2003, .Theories of communication networks, UK, Oxford University]

اما امروزه، با نقش آفرینی دور از انتظار این شبکه ها، تعبیر ساده اتصال و گره، جای خود را به ساختار داده است: ساختاری اجتماعی که علاوه بر آنکه بر جامعه کنونی مسلط شده و بدان معنا می بخشد، آن را نیز تعریف و توصیف می کند: «جامعه ای که در آن فرآیند ارتباطی بر اساس ساختار، فرهنگ، ساز و کارهای اجتماعی و سیاسی، سازمان دهی و فناوری اطلاعات در جامعه ه­ای معین عمل می کند»[مانوئل کاستلز، قدرت ارتباطات، ترجمه: حسین بصیریان جهرمی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر، ارتباطات، 1393، ص39]

تکمیل و گسترش شبکه های اجتماعی

روند تکامل، نه تنها در تعریف، بلکه در ویژگی های شبکه های اجتماعی نیز دیده می شود. در کمتر از یک دهه پیش، بسیاری از رسانه ها به تقلید از بوید و الیسون بیان می کردند که شبکه های اجتماعی مجازی، خدمات مبتنی بر وبی هستند که اجازه می دهند تا افراد بتوانند در چارچوب یک سیستم مشخص، پروفایل های عمومی و نیمه خصوصی بسازند، با سایر کاربرانی که در آن سیستم حضور دارند به تبادل نظر و اطلاعات بپردازند و لیست پیوندهای خود و دیگران را که در آن سیستم هستند، مشاهده کنند[Boyd, D. & N. Ellison, «Social network sites: Definition, history and scholarship» Journal of Computer Mediated Communication, 13 spring 2007. P211.]

اما کیت همپتون و همکارانش در تحقیق خود به نام «رسانه های اجتماعی و مارپیچ سکوت» که در سال 2015 منتشر شده است، غیر از ویژگی های فنی فوق، به ویژگی های شبکه های اجتماعی از منظر سیاسی، اجتماعی و فرهنگی می نگرند و آن را ابزاری برای قدرت، پاد قدرت(مبارزه علیه قدرت حاکمیت)، رسانه فرهنگ های حاشیه ای و خرده فرهنگ و ابزار تغییر نهادهای اجتماعی چون خانواده می دانند.

در ﺳﺎل ﻫﺎی اﺧﻴﺮ، ﻣﺤﺒﻮﺑﻴﺖ شبکه های اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ آﻧﻼﻳﻦ ﺗﺎ ﺣﺪ ﺑﻲ سابقه ای اﻓﺰاﻳﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ. بطوری ﻛﻪ محبوب ترین آنها حدود ﺻﺪﻫﺎ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﻛﺎرﺑﺮ دارند. اﻳﻦ ﻣﻮﻓﻘﻴﺖ، ﻣﻨﺎﻓﻌﻲ را در درون ﺧﻮد اﻳﻦ ﺟﻮاﻣﻊ شبکه ای اﻳﺠﺎد ﻛﺮده اﺳﺖ و ﺗﻌﺪاد ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و پژوهش ها ﺟﻬﺖ درک اﻳﻦ شبکه ها را اﻓﺰاﻳﺶ داده اﺳﺖ.

ویژگی ها و کاربردهای شبکه های اجتماعی

علت گرایش مردم به شبکه های اجتماعی مجازی و موفقیت آنها در جذب مخاطب را می توان در چند مورد مهم خلاصه نمود:

جذابیت: فروید معتقد بود که انسان به انرژی روانی[Libido] نیازمند است و این انرژی روانی از دو عامل حیاتی تمایلات جنسی و خشونت نشات می گیرد[ریتا ال اتکینسون و همکاران، زمینه روانشناسی هیلگارد، مترجم: دکتر محمدنقی براهنی و همکاران، تهران: انتشارات رشد، چاپ بیستم، 1393، ص458] توجه به این نکته را می توان عاملی مهم برای پیشرفت سینمای هالیوود در نظر گرفت. شبکه های اجتماعی نیز از عامل تمایلات جنسی افراد بسیار سود جسته اند. شبکه های اجتماعی، متناسب با نوع موضوع فعالیتشان، امکانات دیگری ازجمله خبرخوانی اینترنتی، بازی های آنلاین، قابلیت بارگذاری و ارسال ویدئو، موسیقی، عکس و فایل های رایانه ای، عضویت در گروه­ها و کانال های مختلف علمی، تخصصی و تفریحی در گزینه هایشان دارند. پس بی دلیل نیست که کاربران، بخش زیادی از زمان خود را به حضور در شبکه های اجتماعی اختصاص می دهند.

تسهیل ارتباطات: امکان برقراری ارتباط تصویری، صوتی و متنی با هر شخصی در هر نقطه ای از جهان با هزینه بسیار اندک (فقط هزینه حجم اینترنت) نیز از قابلیت های ویژه این شبکه ها به تناسب ویژگی های آنها محسوب گردیده و سبب استقبال کمتر از وسایل ارتباطی قبلی مانند تلفن، پیامک و حتی ایمیل شده است.

کاربری ساده: اگرچه استفاده از اینترنت، آسان و  نیازمند اطلاعاتی اندک و فقط جستجو کردن در مطالب مختلف است و می توان با چت روم های مختلف و ایمیل به تبادل اطلاعات و گفتگو با دیگران پرداخت، اما؛ استفاده از شبکه های اجتماعی از آن هم ساده تر بوده و ارتباطات و ارسال اطلاعات را به راحتی برای شخص میسر می سازد.

ناشناس بودن: نامرئی بودن افراد در اینترنت اجازه هر نوع استفاده را به آنها می دهد. یعنی فرد اگر در فضای حقیقی به جهت حفظ برخی ظواهر نمی توانست به هر محیطی سر بزند، هر اطلاعاتی کسب کند و یا با هر فردی ارتباط برقرار کند، به راحتی این محدودیت ها در شبکه های اجتماعی مجازی برداشته می شوند.

رایگان بودن: رایگان بودن استفاده از شبکه های اجتماعی و اختصاص حجم بالایی از فضا بطور رایگان به کاربر با سرعتی درخور توجه، همه عواملی هستند که بر محبوبیت این رسانه ها افزوده اند.

تبلیغات: وجود مخاطبین فراوان، ارزانتر بودن تبلیغات و سرعت بالای انجام آن در شبکه های اجتماعی، سبب شده تا تبلیغات در این محیط ها افزایش یافته و همچنین با توجه به دسته بندی شدن کانال ها و گروه ها در موضوعات مختلف، پیدا کردن جامعه هدف بسیار راحت تر صورت گیرد.

درآمدزایی: عده ای با معرفی خدمات و کالاهای خود و عده ای نیز با جمع آوری مخاطبین و ایجاد فضای مناسب برای تبلیغات دیگران، به درآمدزایی از این شبکه ها پرداخته اند.

مراجعه به (بخش دوم)
مراجعه به (بخش سوم)
مراجعه به (بخش چهارم)
مراجعه به (بخش پنجم)