آثار و تبعات فناوریهای نو , امکانات و فرصتهای فضای مجازی

فضای مجازی

یک ادبیات متفاوت در فضای مجازی: یاد بگیریم همیشه آنلاین نباشیم؛ محدود و مشروط استفاده کنیم

به گزارش خبرنگار ضیاءالصالحین به نقل از گروه فرهنگ و جامعه گرداب؛ سابقاً دانش و اطلاعات دُر نایاب جوامع انسانی به حساب می آمد اما اکنون چه؟ حجم اطلاعات به قدری زیاد است که برخی اطلاعات نزد ما با بی اهمیتی روبه رو می شود. به علاوه، شاید برای شما بسیار اتفاق افتاده باشد که در حال صحبت کردن با کسی بوده اید اما به محض به صدا درآمدن تلفن همراه و این معنی که برای صاحب تلفن پیامی در وایبر، تلگرام، واتس آپ و... آمده است، او رشته سخن را پاره کرده و سراغ تلفن خود رفته است تا پیام خود را چک کند؛ یا شاید هم دیده باشید که با کسی صحبت می کنید ولی او تمام حواسش را به دستگاه هوشمند خود داده است. چه اتفاقی افتاده است که در دوره کنونی، مردم سرمای ارتباط غیرمستقیم و ماشینی را بر گرمای ارتباط رودررو ترجیح می دهند؟ این روند چه وضعیتی را برای آینده فرهنگی و ارتباطی ما به وجود خواهد آورد؟

احتمالاً در جمع های خانوادگی به کرات مشاهده کرده باشید که جماعت فامیل، جماعت سربه زیری شده اند! البته نه به معنای اخلاقی آن؛ بلکه به این معنی که دائماً سر در گوشی های تلفن همراه خود دارند و وظیفه خطیر مدیریت گروه های مجازی و بدست آوردن اطلاعات ناب و درجه یک را بر عهده دارند. این وضعیت همه جایی و نسبتاً همه گیر است. بودن با تلفن همراه و به اصطلاح امروزی on بودن در اتوبوس، مترو، بر سر سفره، سر کلاس درس یا حتی بعضاً سر سجاده نماز نشان از اهمیت این موضوع برای افراد دارد. سؤال اساسی اینجاست که آیا قرار است فضای مجازی که با تلفن همراه امکان دسترسی به آن همه زمانی و همه مکانی شده است، همه ابعاد زندگی ما را تحت الشعاع قرار دهد؟ ساحت های دیگر زندگی ما چه می شود؟ بی تأثیری این فضا، خوش خیالی خطرناکی است. برای مقابله با آسیب های آن، چه باید کرد؟

بعضی موقع ها آن نباش!

کنار گذاشتن فضای مجازی برای آدمی که بخواهد دست از زندگی امروزی بردارد کار خوبی است؛ اما آیا همه افراد می توانند مانند چنین فردی زندگی کنند؟ مسلماً پشت پا زدن به امکانات فضای مجازی سیاستی بزدلانه برای فرار از آن است و راهکار مناسبی برای مقابله با آسیب های آن بشمار نمی آید.این کار در رویکردهای معطوف به رسانه، از زمره واکنش های بدبینانه و منفعلانه محسوب می شود. در مقابل، رویکرد صحیح آن است که با شناخت درست امکانات و آسیب های فضای مجازی برای استفاده صحیح از آن برنامه داشته باشیم. باید بدانیم قرار نیست فضای مجازی همه وقتمان را بگیرد. باید بدانیم دانشی که از فضای مجازی به دست می آید دانشی سطحی و سست بنیاد است. خوب است برای کارهای دیگرمان نیز زمانی را اختصاص دهیم. مطالعه، گردش، فرصت با خود تنها بودن، رسیدگی به خانواده، تربیت صحیح فرزندان و اموری این چنینی اهمیت زیادی دارند و نباید آنها را فدای فضای مجازی کنیم.

بهتر است برخی اوقات وای فای گوشی خود را خاموش کنیم و سپس وضعیت خود را ببینیم. آنگاه راه های بسیاری برای پرکردن وقت خود خواهیم یافت. برای نمونه می توانیم زمانی را به کتابخونی اختصاص دهیم. افرادی که با ما زندگی می کنند، انسان هستند و نیاز به عاطفه و توجه دارند. سؤال اینجاست که چرا باید ارتباط با خانواده و نزدیکان خود را فدای ارتباط با دستگاه تلفن همراه کنیم؟ قباحت این امر آن مقدار بدیهی است که نیازی به توضیح ندارد اما چه کنیم که جذابیت فضای مجازی چیز دیگری است!

محدود استفاده کن!

یکی از راه های عملی استفاده صحیح از رسانه به صورت عام و فضای مجازی به صورت خاص، این است که از آن ها بصورت محدود استفاده کنیم؛ استفاده بی قید و حصر از فضای مجازی مصداق غرق شدن در این فضا است. منظور از استفاده محدود این است که بدانیم، رسانه در برخی موارد به درد ما می خورد و قرار نیست که همه ابعاد زندگی ما را کنترل کند؛ اما محدودیت عنوان کلی است. به صورت خاص این محدودیت ها چیست؟ لازم به ذکر است برای نگارش این بخش از کتاب «150 هشتگ» بهره گرفته ایم. استفاده ما باید محدود باشد به:

1. مکان: باید موقعیت را شناخت و دانست که کی از رسانه استفاده کنیم و کی استفاده نکنیم. برای مثال زمانی که پدر خانواده با یکی ار فرزندان صحبت می کند استفاده از تلفن همراه، معنایی جز بی احترامی ندارد. یا زمانی که درس خواندن استفاده از فضای مجازی تمرکز و وقت ما را می رباید.

2. زمان: برخی، ساعت ها پای تلفن همراه خود می نشینند و به چت و وب گردی و اینستابازی می پردازند. شاید جالب باشد، برخی حتی از خواب خود می زنند و فضای مجازی را به خواب ترجیح می دهند. منظور از محدودیت زمان، رعایت حدود معقول، مطلوب و مجاز در کیفیت و کمیت استفاده از رسانه ها است.

3. قیمت: برخی در استفاده از اینترنت، به فکر هزینه های آن نیستند. استفاده "محدود به قیمت" از فضای مجازی به معنای آموزش تدبیر معاش و پرداخت هزینه ها برای بهره برداری از رسانه هاست.

4. قانون: قانون همه جا دست وپای کاربران را می بندد. این منحصر به ایران نیست و در همه کشورها این چنین است. مسلماً ایجاد محدودیت های قانونی با صلاح دیدهای فرهنگی، اجتماعی و امنیتی مشخصی اعمال شده است و یک چیز سلیقه ای نیست. عملکرد خلاف قانون دارای تبعات منفی شخصی (در سبک زندگی) و اجتماعی (در نظم عمومی) است.

مشروط استفاده کن!

اما استفاده محدود کفایت لازم را نمی کند. شروطی باید بر استفاده ما حاکم باشد تا از طریق آن بهره مناسب را از فضای مجازی ببریم.

این شروط عبارت اند از:

1. حیطه دینی-مذهبی: مذهب مشتمل بر امور اعتقادی، عملی و اخلاقی است. اصول کلی دین بایستی بر همه ابعاد زندگی ما حاکم باشد و فضای مجازی نیز از این قاعده مستثنا نیست. در استفاده از رسانه باید تقوای رسانه ای را رعایت کنیم؛ یعنی حدود و قواعد شرعی و دینی را رعایت کنیم.

2. اولویت بندی: زندگی ما ساحت های متفاوتی دارد که باید برای همه آن ها برنامه دقیق و لازم داشته باشیم. آفت فضای مجازی زمانی است که همه ساحت های زندگی ما را کنترل کند و ما را از مسئولیت ها و وظایف دیگرمان بازدارد. برای نمونه وظایفی مانند وظایف خانوادگی بر استفاده از رسانه ها اولویت دارد.

3. تکلیف محوری: باید توجه داشت رسانه در خدمت ایفای وظایف باشد نه آنکه بر آن حاکم شود یا مانع انجام آن شود. منظور از تکلیف محوری آن است که انجام تکالیف و وظایف باید بر استفاده از رسانه ها مقدم باشد.

4. رشد و اعتلا: رسانه باید در خدمت رشد و اعتلای افراد باشد. استفاده رسانه باید چیزی به آدم ها اضافه کند نه آنکه آنها از سایر وظایفی که برعهده دارند باز دارد و سیلی از اطلاعات بی خاصیت را در اختیارشان بگذارد. رسانه باید تغییر صحیح در زندگی ما ایجاد کند.

Share