ما انسانها معمولا چیزی را که مطابق میل ما هست، بهتر درک می کنیم. این قضیه شاید تا حدودی طبیعی به نظر برسد؛ اما در اغلب موارد اینگونه نیست، و چه بسا امیال و خواسته های انسان در مقابل دین او صف بکشند، اینجاست که دین و ایمان انسان محک می خورد.
امام هادی(علیه السلام) می فرماید: «اعلموا أن النفس أقبل شيء لما أعطيت و أمنع شيء لما منعت[1] بدانید که نفس آدمی آنچه را که مطابق میل اوست به آسانی می پذیرد و اما چیزهایی که مورد میل و قبول او نیست بسیار سخت می پذیرد.» این حدیث اگر چه سخنی بدیهی و روشن است و نیاز به استدلال ندارد؛ اما در مواقع کشاکش بین نفس و ایمان انسان، خیلی خود را نشان می دهد. موقعی که انسان، در تشخیص حق و باطل، باطل را بر می گزیند و فکر می کند که ذره ای هم باطل نیست چونکه شیطان، همه چیز را در نظر او زینت می دهد. «زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطانُ ما كانُوا يَعْمَلُونَ[عنکبوت/43] و شيطان، هر كارى را كه مرتکب می شدند، در نظرشان زينت داد.» مثلا انسان وقتی که عصبانی است، خوب را بد و بد را خوب می داند.
امام کاظم (علیه السلام) در حدیثی دیگر می فرمایند: «(حلم) آن است که مالک نفس خود باشی و خشم خود را با وجود قدرت و توانایی بر انتقام، فرو خوری.» حضرت در این حدیث، این نکته را به ما تذکر می دهد که اگر ما در دعوا و اختلاف با دیگران، خشم خود را فرو خورده و جلو امیال و خواسته های خود را بگیریم و هر حرفی را که دلمان خواست، نزنیم، و خویشتن داری کنیم، آن موقع است که به صفت اخلاقی حلم و برباری مجهز هستیم.
بنابر این اگر انسان در کشاکش بین امیال، و اخلاق و دین و وجدان، طرف اخلاق و دین را گرفت، هنر کرده است.
---------------------
پی نوشتها:
1ـــ بحارالانوار، ج75، ص 370
