در میان احایث اهلبیت(علیهم السلام) به احادیث زیادی برمی خوریم که کیفیت دوست یابی را به پیروان خود آموخته اند. در این مقاله حدیثی از سالار شهیدان را در این زمینه نقل می کنیم که مضمون آن در سخنان مردم و بین دوستان همدل و همزبان، زیاد استعمال می شود. حضرت می فرماید: «من اَحبک نهاک؛ کسی که تو را دوست دارد، از تو انتقاد می کند.»[1]
مطابق این حدیث، دوست انسان کسی است که از انسان انتقاد کند، البته انتقاد سازنده و بجا، و انتقاد کردن نیز بگونه ای نباشد که طرف مقابل را ناامید کند و اعتماد به نفس او را پایین آورد. برای جلوگیری از این آسیب، دوستان خوب و همدل، در کنار انتقاد سازنده از هم، در زمان مناسب نیز همدیگر را تشویق می کنند.
دوست خیرخواه، منتقد سازنده
طبعا انسان از اینکه به کار و شخصیت او نقدی وارد کنند، ناراحت می شود و شاید هم تا حدودی طبیعی به نظر برسد. اما انسان عاقل می داند تا مورد نقد قرار نگیرد، به رشد مطلوب نخواهد رسید. بارها و بارها دیده و شنیده ایم که کسی به دیگری گفته: من دوست و خیرخواه تو هستم. اگر من عیب تو را نگویم، چه کس باید بگوید؟ می خواهی دیگران با نیشخند و کنایه عیب تو را بگویند؟ و از این قبیل سخنان.
نقش سازندگیِ انتقاد کردن از دوستان، دقیقا مانند آیینه ای است که انسان در آن عیبها و کاستی ها و نیز زیبایی هایی خود را می بیند. چنانکه در حدیثی از پیامبراسلام، به همین مطلب اشاره شده است. «المؤمن مرآة المؤمن؛ مومن آیینه ی مومن است.»[2]
معاشرت با دوستان منتقد، بخشی از زندگی
انسان عاقل و مسلمان می داند که یکی از چهار قسمت شبانه روز او، نشست و برخاست با دوستان منتقد و خیرخواه است. امام کاظم(علیه السلام) می فرماید: «إِجْتَهِدُوا فی أَنْ یكُونَ زَمانُكُمْ أَرْبَعَ ساعات... وَساعَةً لِمُعاشَرَةِ الاْخْوانِ والثِّقاةِ الَّذینَ یعَرِّفُونَكُمْ عُیوبَكُمْ وَیخَلِّصُونَ لَكُمْ فِی الْباطِنِ؛ بكوشید كه اوقات شبانه روز شما چهار قسمت باشد... و قسمتی برای معاشرت با برادان و افراد مورد اعتماد كه عیب های شما را به شما می فهمانند و در دل به شما اخلاص می ورزند.»[3] این حدیث، در پی تبیین جایگاه دوستان مورد اعتماد و مخلص، و منتقدان سازنده انسان است.
یک مسلمان، مخصوصا یک جوان اهلبیتی، باید در انتخاب دوستان مورد اعتماد، دقت لازم را مبذول دارد. نقش دوستان دلسوزو البته معنوی در کشاندن پای افراد به مجالس و محافل مذهبی، و علی الخصوص مجالس حسینی(که در ماه عزای ایشان قرار داریم)، بر عاشقان ثارالله پوشده نیست. چه کسانی که با انتقاد سازنده دوستان خود، زمینه تمایل آنها به محافل حسینی فراهم شده است. در حالی که قبل از آن با دوستان دیگری، شاید چندان استفاده مفید و موثری از زندگی خود نمی کردند.
نکته خیلی مهم: انتقاد کردن با تخریب کردن فرق می کند. جابجا شدن این دو نکته، پیامدهای ناگواری دارد که مصادیق آن در جامعه فراوان است(اختلافات جمع های دوستانه ونیز اختلافات خانوادگی و ...).
سخن آخر
طبق روایت سالار شهیدان، شاخصه اصلی یک دوست دلسوز، انتقاد بجا و سازنده است. نقش دوستان منتقد در رشد انسان بر کسی پوشیده نیست. چه بسا کسانی با انتقاد سازنده از دوست خود، او را به سمت معنویت ومحافل مذهبی کشانده اند.
پی نوشتها:
1ــ نزهه الناظر،ص88
2ــ شرح فارسى شهاب الأخبار(كلمات قصار پيامبر خاتم ص)، ص 45
3ــ الحياة ، ترجمه احمد آرام، ج1، ص542.
مطالب مرتبط
