انسان شناسی / جلسه 2

انسان شناسی
استاد محمد شجاعی

برای موفقیت در مباحث انسان شناسی چه در بحث علمی و چه در بحث نظری، باید روی این مباحث فکر کنید و حوصله کنید تا روند تبدیل دانایی به دارایی صورت بگیرد و اگر این تأمل نباشد این اتفاق یا نمی افتد یا خیلی دیر اتفاق می افتد.
عقل ما غیر از دل ماست که لایق «شدن» است. دانایی یک مقدمه است برای دارایی و «شدن». در آخرت که ما وزن می شویم «فَمَن ثَقُلَت موازینه»، با قلبمان وزن می شویم «یوم لا ینفع مال و لا بنون الا من اتی الله بقلب سلیم». وزن در آخرت «حق» است. هر مقدار کسی دارای حق شده باشد وزنش سنگین تر است. دانستن خیلی مهم نیست. اگر ما نتوانیم زمینه های لازم را در معرفت نفس برای دارایی ایجاد کنیم. این مباحث جز حجاب چیز دیگری نخواهد بود.
قول امام در مقدمه حدیث جنود عقل و جهل گفته اند که دانستن این که نفس و اخلاق و رذایل و فضایل چیست؟ همه مقدمات است. قرآن و تفسیر و عرفان هم برای «شدن» آمده اند. روند کسب علم ما باید این گونه باشد؛ وقتی جذب می کنیم مراحل هضم و تبدیل صورت بگیرد وگرنه کسب اطلاعات و گفتن و انتشار دادن به درد نمی خورد. ما انسان شناسی را برای کاربردش می خواهیم. در زمان رسول خدا «صلی الله علیه و آله و سلم« شخصی که می خواست قرآن یاد بگیرد، با یک سوره زلزال که آموخت. حضرت فرمود: او فقیه شد و رفت. چگونه؟
در مورد اصحاب عاشورا امام محمد باقر «علیه السلام» می فرماید: «لَم یَجدوا اَلَمَ الحَدید»؛ در دوران دفاع مقدس ما شاهد حالات عجیب و مکاشفه بچه های سیزده، چهارده ساله بودیم. وقتی تیر می خوردند فقط یا حسین «علیه السلام» و یا زهرا «سلام الله علیها» می گفتند و حضرت اباعبدالله «علیه السلام» سرشان را به زانو می گرفت. چه طور توانستند مسیر از دنیا تا بی نهایت را طی کنند. طوری که امثال امام «رحمه الله علیه» و علامه طباطبایی «رحمه الله علیه» به حالشان حسرت می خوردند. سرعت شدن این ها خیلی زیاد بود اما دانایی شان چه قدر بود؟ امیرالمؤمنین «علیه السلام» فرمودند: «اِرتد الناس بعد النبی الا الثلاث او سبع»؛ از پیغمبر «صلی الله علیه و آله و سلم» استادتر، داناتر و نورانی تر که نداریم. اما ایشان اکثر اطرافیان را نتوانست آدم کند. «اِنّک لا تهدی من اَحببتَ» و آن ها هم نتوانستند از پیامبر استفاده کنند.

ما باید برای شدن آماده شویم
آیت الله مجتهدی «رحمه الله علیه» می فرمود: گاهی اوقات انسان در موضعی قرار می گیرد که اگر خدا هم مستقیماً با او حرف بزند نمی پذیرد. بعضی ها اساتید خوبی دارند ولی چون با عقلشان گوش کردند نه با دلشان و نقادانه به کلاس رفتند. هیچ وقت «نشدند». کسانی که برای کاسبی کلام و تجارت کلام سر کلاس می روند چون برای «شدن» نمی روند با وجود بهترین اساتید (اولیای خدا) «نمی شوند». آدم باید درد برایش ایجاد شود، دغدغه های این مطلب، سؤال های مربوط به این مطلب و عطش به این در وجودتان باشد که تا از دهان گوینده درمی آید «بشوید». حضرت به طلبه ها و علما هشدار می دهد که اگر قصدشان عالم بازی است جایگاه خودشان را در آتش ببینند. در برزخ به اندازه شدن هایمان محاکمه می شویم نه به اندازه اطلاعاتمان. خداوند جریان شدن را زمانی قرار می دهد که مظروف ایجاد شده باشد. «لا یمسه الا المطهرون» ما باید برای شدن آماده شویم. جلو چشم شیعیان ائمه «علیهم السلام» را می کشتند و هیچ کس چیزی نمی گفت. برای همین است که شاگردی با یکی دو جلسه به قدری می شود ولی یکی که ده سال در جلسات حضور داشته «نشده» است. حضرت بعضی اوقات می فرمود: برای من قرآن بخوانید و مرا موعظه کنید. می فرمودند: شنیدن اثری دارد که در دانستن نیست. دل باید موعظه شود. من نیز با شاگردانم هفته ای یکی دوبار نزد بزرگی برای موعظه شدن می رویم. هرچه «شدن» انسان بیشتر شود عطش انسان هم بیشتر می شود. برای امام صادق «علیه السلام» قرآن می خواندند و او زار زار می گریست. اگر دل راه نیفتد خدا نکند که ذهن و عقل راه بیفتد که خیلی فاجعه می شود. در بحث گذشته گفتیم: خداوندا دل ساختار وجودی و ریاضی انسان را خلق کرده و آن را دیده بعد بقیه عوالم را به وجود آورده است. ما سه مرحله حیات داریم؛ کسی می تواند به معاد معتقد باشد که قبول کرده باشد که قبلاً پیش خدا بوده بعد از آمدن به زمین دوباره به نزد خدا برمی گردد.
حضرت علی «علیه السلام» فرمودند: رحمت خدا شامل حال کسی می شود که بداند از کجا آمده، در کجا هست و به کجا می رود.
حضرت علی «علیه السلام» فرمودند: اگر تو ندانی از کجا آمدی اصلاً نمی دانی به کجا می روی. (این قاعده است.)

خداوند تمام عوالم را از روز اول ریاضی خلق کرد
پیامبر «صلی الله علیه و آله و سلم» می فرماید: خداوند دشمن می دارد هر عالم به دنیایی که جاهل به آخرت است. در مجموع اگر ما ندانیم که 50 سؤال قیامت تکوینی است چه طور می توانیم خودمان را آماده کنیم؟ خداوند تمام عوالم را از روز اول ریاضی خلق کرد. هیچ چیز نیست مگر خزانه های آن چیز نزد ماست. خداوند با تمام اسماء و صفاتش در همه چیز حتی یک اتم تجلی پیدا می کند. در رفت و برگشت وقی مجردها ماده می شوند و ماده ها به مجرد تبدیل می شوند تمام مسیر ریاضی است. «و ما یُنَزّله الا بقدرِ معلوم». نزول از اصل، ریاضی است. ما اگر نفس را خوب بشناسیم می بینیم که خداوند، نبوت، ولایت، قیامت، صراط، قرآن ساختارش با نفس یکی است و ما در تمرین ها این ها را از خود نفس درمی آوریم. از ما خواسته اند در نماز و در دعاها (آل یاسین) خودمان شهادت بدهیم و به شنیده ها اکتفا نکنیم. اگر ما ببینیم دیگر انکار نمی کنیم. به حضرت علی «علیه السلام» گفتند: آیا تو را رب خود را دیده ای فرمود وای بر تو! وای بر تو! من ربی را که ندیده باشم عبادت نمی کنم. در جلسه بعد عرض می کنیم که چون مسلمان هستیم باید از آیات و روایات استفاده کنیم یا چون مبنای عقلی دارد؟ و آیاتی را که در مورد ارتباط عوالم وجود با نفس هستند را عرض می کنیم.
-------------------------
منبع: سایت منتظران منجی

Share