موارد استفاده داروی گاباپنتین (Gabapentin) چیست؟
داروی گاباپنتین که با نام تجاری «نئورونتین» شناخته می شود در اصل یک داروی ضد تشنج است. این داروی خارج از برچسب (off-label) علاوه بر تشنج، جهت درمان اختلال دو قطبی و میگرن مورد استفاده قرار می گیرد.
گاباپنتین با ایده تولید دارویی مشابه با گابا GABA (گاما آمینوبوتیریک اسید) سنتز و تولید شد. سازمان غذا و داروی (FDA) ایالات متحده آمریکا استفاده از این دارو را برای درمان تشنجات جزئی در سال 1994مورد تأیید قرار داد. این دارو از GABA با افزودن گروه سیکلوهگزیل به آن، مشتق می شود. نامهای تجاری متفاوت برای توصیف این دارو بکار برده می شود که از آن جمله می توان به گابارون، فاناترکس، نوپنتین، نئورونتین و گرالیس اشاره کرد. به مکانیسم عمل گاباپنتین هنوز به درستی پی برده نشده است. با این حال، این دارو کاربردهای بسیاری دارد.
مصارف داروی گاباپنتین (Gabapentin)
• این دارو اغلب جهت درمان انواع مختلف نورالژی یا درد اعصاب مورد استفاده قرار می گیرد. درد نوروپاتیک یا نورالژی عارضه ای است که در آن بیماران از درد ناشی از تغییر ساختار یا عملکرد عصب شناختی رنج می برند. به طور کلی مشخص شده است که درد از سلولهای گیرنده درد منشاء می گیرد. چنانچه اعصاب در حین وقوع یک تصادف پاره یا قطع شده و به درستی به هم پیوند داده نشوند، بیمار ممکن است دچار دردهای مزمن شود. این نوع درد مزمن را با گاباپنتین درمان می کنند.
• گاباپنتین همچنین در درمان بیماریهای خود ایمنی مانند فلج چندگانه مورد استفاده قرار می گیرد. در بیماریهای خود ایمنی، سیستم ایمنی بدن بیش فعال شده و علیه بافتهای بدن عمل می کند. در فلج چندگانه، سیستم عصبی مورد حمله قرار می گیرد. این امر فراتر از آن منجر به دمیلینه شدن یا برداشته شدن میلین یعنی عارضه ای می شود که در آن غلاف میلین که نورونها را فرامی گیرد آسیب می بیند. درد ناشی از فلج چندگانه پس از درمان با گاباپنتین کاهش می یابد.
• گاباپنتین همچنین به عنوان تثبیت کننده خلق و خوی در درمان اختلال دو قطبی تجویز می شود. این دارو در مقایسه با اسید والپروئیک و لیتیوم، عوارض جانبی بسیار کمی را به همراه دارد. این دارو در درمان اختلالاتی مانند اختلال وسواس فکری، اختلال اضطراب اجتماعی، بی خوابی یا افسردگی چندان مؤثر نمی باشد.
• این دارو در درمان سندرم درد منطقه ای پیچیده (Complex Regional Pain Syndrome) موفق عمل کرده است. این سندرم نوعی بیماری است که موجب تورم و درد در پوست می شود.
• استفاده از گاباپنتین جهت درمان عوارض مرتبط با ترک سیگار نتایج مختلفی را به همراه داشته است.
• درد عصبی مرتبط با آسیب دیدگی های نخاعی نیز با این دارو مورد درمان قرار می گیرد.
عملکرد: شیوه عمل یا عملکرد گاباپنتین به روشنی مشخص نشده است. در خصوص چگونگی عملکرد آن در درمان تشنج یک نظریه وجود دارد. گفته می شود که گاباپنتین، کانالهای کلسیم موجود در مغز را تحت تأثیر قرار داده که این امر به نوبه خود از تشنج جلوگیری می کند.
نحوه مصرف: محلولهای خوراکی، قرص و کپسول گاباپنتین را با 240 میلی لیتر آب سه مرتبه در روز مصرف می کنند. این دارو را می توان با غذا یا بدون غذا مصرف نمود.
بحث و اختلاف نظر
در گذشته اختلاف نظراتی در خصوص کاربرد گاباپنتین وجود داشت. مطالعات صورت گرفته در دهه 90 این دارو را مناسب برای درمان اختلال دو قطبی می دانند. با این حال، مطالعات و تحقیقات انجام شده در سالهای اخیر این دارو را جهت درمان این بیماری بی اثر می دانند. شرکت دارویی فایزر (Pfizer) مجبور به پذیرش این واقعیت شد که قوانین و دستورالعملهای سازمان غذا و دارو را در موارد استفاده خارج از برچسب (off-lable) گاباپنتین در پرونده «فرانکلین در مقابل فایزر» نقض کرده بود. دکتر دیوید فرانکلین دعوی علیه شرکت فایزر اقامه کرده بود که در آن، شرکت فایزر را به تبلیغ غیر قانونی داروی گاباپنتین برای مصارف تأیید نشده متهم ساخت. با این حال، این مباحثه و جدل روانپزشکان را از تجویز این دارو برای مصارف خارج از برچسب متوقف نساخت.
عوارض جانبی داروی گاباپنتین (Gabapentin)
متداول ترین عوارض جانبی ناشی از مصرف گاباپنتین، خواب آلودگی، سرگیجه و ورم یا اِدم محیطی را شامل می شود. میزان مصرف یا دوزهای بالا از این دارو عمدتاً دلیل بروز عوارض جانبی است. کودکانی که با این دارو تحت درمان قرار می گیرند نیز اثرات نامطلوبی مانند بیش فعالی، نوسانات خلقی و کاهش تمرکز را از خود نشان می دهند. مصرف گاباپنتین در بیماران مبتلا به اختلالات کلیوی بایستی با احتیاط انجام شود. از آنجا که مصرف گاباپنتین منجر به تجمع مواد سمی می شود، انجام اقداماتی احتیاطی فوق الذکر بسیار اهمیت دارد. جدای از عوارض جانبی که در بالا عنوان شد، اوردوز یا مصرف بیش از حد این دارو همچنین به بریده بریده حرف زدن، تاری دید و در موارد شدید کما منجر می شود.
این دارو اثرات روانگردان دارد. اثرات مختلفی که گاباپنتین ایجاد می کند تحریک ذهنی و جسمی، هیجان، صحبت بدون وقفه و غیره را شامل می شود. در صورت مصرف بالای گاباپنتین برای سرخوشی، فرد ممکن است دچار بیماریهای مرتبط با معده مانند اسهال شود.
جزئیات ارائه شده در بالا نشان می دهند که گاباپنتین یک داروی چند منظوره بوده که در درمان انواع مختلف بیماریها و عوارض پزشکی مفید است.
برگرفته از سایت هلث هارتی - مترجم: رزیتا ملکی زاده
