فواید زیارت اهل قبور و کیفیت آن

فواید زیارت اهل قبور و کیفیت آن

روح متوفّی با قبر خود ارتباط زیادی دارد و زیارت ارواح در سر قبورشان اثر بیشتری دارد. و لذا مۆمن زائر بواسطه دریچه قبر، خود را به روح متوفی مرتبط نموده و بدینوسیله با ارواح ارتباط پیدا می کند و بهره می گیرد.حال باید دید نحوه زیارت اهل قبور چگونه باید باشد؟

فواید زیارت اهل قبور و زمان آن

در «أمالی» شیخ طوسی با سند متّصل خود روایت می کند از عبدالله بن سلیمان از حضرت امام محمّد باقر علیه السّلام:

"قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ زِیَارَةِ الْقُبُورِ.قَالَ: إذَا کَانَ یَوْمُ الْجُمُعَةِ فَزُرْهُمْ، فَإنَّهُ مَنْ کَانَ مِنْهُمْ فِی ضَیْقٍ وُسِّعَ عَلَیْهِ مَا بَیْنَ طُلُوعِ الْفَجْرِ إلَی طُلُوعِ الشَّمْسِ؛ یَعْلَمُونَ بِمَنْ أَتَاهُمْ فِی کُلِّ یَوْمٍ، فَإذَا طَلَعَتِ الشَّمْسُ کَانُوا سُدًی.قُلْتُ: فَیَعْلَمُونَ بِمَنْ أَتَاهُمْ فَیَفْرَحُونَ بِهِ؟ قَالَ: نَعَمْ، وَ یَسْتَوْحِشُونَ لَهُ إذَا انْصَرَفَ عَنْهُمْ."[بحار الانوار، ج 6، ص 256]

«می گوید: از حضرت باقر علیه السّلام درباره زیارت اهل قبور پرسش کردم.فرمود: چون روز جمعه باشد آنانرا زیارت کن؛ چون هر کس از آنان در ضیق و تنگی باشد در بین طلوع صبح صادق و طلوع آفتاب گشایش می یابد، و لذا در این موقع در هر روز، از کسی که به زیارت او رفته باشد، علم و اطّلاع پیدا می کند، ولیکن چون آفتاب طلوع کند آنها رها می شوند و دیگر قادر بر جهت گیری در امور دنیا و زیارت اهل خود نیستند.عرض کردم: آیا آنها از افرادی که به زیارت قبور آنها می روند علم پیدا می کنند و خوشحال می شوند؟ فرمود: آری، و نیز از بازگشت زائرین از قبور به محلّهای خود وحشت می کنند.»

زیارت اهل قبور بسیار فائده دارد، بالاخصّ زیارت قبور علماء و شهداء و مقرّبان درگاه خدا.زیارت قبور ائمّه علیهم السّلام حکم دخول در آب کرّ دارد که زائر را پاک و از هر آلودگی منزّه می سازد.

رسول خدا ﷺ فرمودند: «زُرِ القُبُورَ تُذَکّرُ بِهَا الآخرِةَ»[نهج الفصاحة، ص510]؛ به قبرستان زیارت اهل قبور بروید تا یاد آخرت در شما زنده شود.

و در جمله دیگر فرمودند: « زُورُوا قُبُورَ مَوْتَاکُمْ وَ سَلِّمُوا عَلَیْهِمْ فَإِنَّ لَکُمْ فِیهِمْ عِبْرَةً.»[بحار الانوار، ج79، ص64]؛  به زیارت مردگان بروید و بر آنان درود و سلام بفرستید، زیرا این کار درس عبرتی برای شما می شود.

پیامبر اکرم ﷺ فرمودند: «مَنْ زَارَ قَبْرَ أَبَوَیْهِ أَوْ أَحَدِهِمَا فِی کُلِّ جُمُعَةٍ غُفِرَ لَهُ وَ کُتِبَ بَرّا»[بحار الانوار، ج86، ص359]؛ کسی که در هر جمعه به زیارت قبر پدر و مادرش یا یکی از آنان برود، هم گناهش بخشیده می شود و هم نزد خداوند فرزند نیکوکار به حساب می آید.

همچنین آمده است: دعا نزد قبر والدین مستجاب است. پیامبر اکرم ﷺ فرمودند: هر کس قبر مرا زیارت کند، در قیامت، شفاعت از او بر من واجب می شود. حضرت زهرا علیها السلام هفته ای یکبار به زیارت قبر حمزه و سایر شهدا می رفت و برای آنها استغفار و طلب رحمت می کرد.

چون نتیجه زیارت، ارتباط با روح متوفّی است و زیارت کننده از آن روح مَدد می گیرد؛ بنابراین هر چه روح متوفّی پاکتر و عالی تر باشد، زائر بهره بیشتر و وافرتری خواهد برد.

مشهور است که در سر قبر علماء حاجت بیشتر برآورده است، و اصولاً در جاهائی که اولیاء خدا دفن شده اند نورانیّت بیشتر است؛ و محسوس است که آن اماکن روشنی و سعه خاصّی دارد و گرفتگی و تاریکی ندارد، به خلاف قبور کفّار که تاریک است و خسته کننده و موجب قبض و تنگی می گردد.

کیفیّت زیارت اهل قبور

در «مستدرک الوسائل» نقل شده است که: چون قصد زیارت قبور مۆمنان را داری سزاوار است که در روز پنجشنبه باشد؛ و اگر نه در هر وقتی که بخواهی مطلوب و مرغوب است. و طریق زیارت این است که رو به قبله بنمائی و دست خود را بر قبر گذاری و بگوئی:

" اللَهُمَّ ارْحَمْ غُرْبَتَهُ، وَصِلْ وَحْدَتَهُ، وَ ءَانِسْ وَحْشَتَهُ، وَ ءَامِنْ رَوْعَتَهُ، وَأَسْکِنْ إلَیْهِ مِنْ رَحْمَتِکَ رَحْمَةً یَسْتَغْنِی بِهَا عَنْ رَحْمَةِ مَنْ سِوَاکَ، وَ أَلْحِقْهُ بِمَنْ کَانَ یَتَوَلاَّهُ."[مستدرک الوسائل، ج10، ص383]

«بار پروردگارا! بر غربت او ترحّم نما، و تنهائی او را به مقام جمع خودت ارتباط بده، و موجبات انس را بر وحشت او قرار بده، و ترس او را تبدیل به ایمنی بگردان، و از رحمت خود برای او رحمتی فرست که از رحمت غیر تو بی نیاز گردد، و او را به کسی که او را دوست دارد و در تحت ولایت اوست ملحق گردان.»

احمد بن محمّد می گوید: من و ابراهیم بن هاشم در یکی از گورستانها بودیم.ابراهیم کنار قبر رو به قبله نشست و دست بر روی قبر گذاشت و هفت بار سوره «انّا انزلناه» را قرائت کرد، سپس روی به من نمود و گفت: صاحب این قبر که محمّد بن اسماعیل بن بزیع است مرا حدیث کرد که هر کس قبر مۆمنی را زیارت کند و هفت بار سوره «انّا انزلناه» را در کنار قبر بخواند، خداوند او و صاحب قبر را می آمرزد.[ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ترجمه انصاری، ص383]

راجع به زیارت مۆمنین روایت دیگری از محمّد ابن مسلم وارد شده است که می گوید: به حضرت صادق علیه السّلام عرض کردم: آیا ما مردگان را زیارت بنمائیم؟ حضرت فرمودند: آری. عرض کردم: آیا آنها از رفتن ما به قبرهایشان مطّلع می شوند؟ فرمود: سوگند به خدا آری، از آمدن شما بر سر قبرهایشان خبردار می شوند و خوشحال می گردند و با شما انس می گیرند.عرض کردم: در وقتی که ما به سر قبورشان رفتیم چه بگوئیم؟ حضرت فرمودند: بگو: "اللَهُمَّ جَافِ الاْرْضَ عَنْ جُنُوبِهِمْ، وَ صَاعِدْ إلَیْکَ أَرْوَاحَهُمْ، وَ لَقِّهِمْ مِنْکَ رِضْوَانًا، وَ أَسْکِنْ إلَیْهِمْ مِنْ رَحْمَتِکَ مَا تَصِلُ بِهِ وَحْدَتَهُمْ وَ تُۆْنِسُ وَحْشَتَهُمْ؛ إنَّکَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ."[من لا یحضره الفقیه، ج 1، ص 181]

«بار پروردگارا! زمین را از اطراف پهلوهای آنان بگستران، و ارواح آنانرا بسوی خود بالا بر، و مقام رضوان و خشنودی خود را بدانها برسان، و از رحمت خود رحمتی را در آستانه آنها فرود آور که با آن تنهائیشان تبدیل به جمعیّت گردد و وحشت آنها تبدیل به انس شود؛ بدرستیکه تو بر هر کاری توانائی.»

و چون در بین قبرها هستی یازده مرتبه سوره قُلْ هُوَ اللَهُ أَحَدٌ را قرائت کن و ثوابش را به روح آنان هدیّه کن، روایت شده است که: کسی که این عمل را بجای آورد خداوند به عدد مردگان به او ثواب و پاداش دهد.

علیّ بن إبراهیم از پدرش از عبدالله بن مُغیرَة از عبدالله بن سنان روایت می کند که: "قُلْتُ لاِبِی عَبْدِاللَهِ عَلَیْهِ السَّلاَمُ: کَیْفَ التَّسْلِیمُ عَلَی أَهْلِ الْقُبُورِ؟ فَقَالَ: نَعَمْ، تَقُولُ: السَّلاَمُ عَلَی أَهْلِ الدِّیَارِ مِنَ الْمُۆ ْمِنِینَ وَالْمُسْلِمِینَ؛ أَنْتُمْ لَنا فَرَطٌ، وَ نَحْنُ إنْ شآءَ اللَهُ بِکُمْ لاَحِقُونَ."[الکافی، ج3، ص229]

«به حضرت صادق علیه السّلام عرض کردم: سلام کردن بر اهل قبور چگونه است؟ فرمود: آری، میگویی: سلام بر اهل این خانه ها از مۆمنین و مسلمین؛ شما زودتر از ما جلودار بوده و به پیش رفته اید، و ما نیز إن شآءالله به شما ملحق خواهیم شد.»

نتیجه:

زیارت قبور مۆمنان ثواب بسیار دارد، و علاوه بر فواید عظیمه ای که بر آن مترتّب است، باعث عبرت و آگاهی و زهد و بی میلی به دنیا، و رغبت در آخرت می شود، عاقل آن است که در قبرستان از اموات عبرت بگیرد، تا حلاوت دنیا از دلش بیرون رود، و شهد کالای دنیوی در کامش تلخ گردد.

منابع:
1- اصول عقاید، محسن قرائتی
2- معادشناسی، ج3، محمد حسین حسینی طهرانی