احکام غسل های واجب و مستحب

احکام غسل های واجب و مستحب

در این بخش احکام غسل های واجب و مستحب، بصورت جامع و مفید گردآوری شده است. در ادامه احکام غسل های واجب و مستحب را مشاهده می فرمایید.

غسل به لحاظ حکم تکلیفی به دو قسم واجب و مستحب تقسیم می شود:

غسلهای واجب

غسلهایی که اصالتاً در شرع واجب اند به قول مشهور شش تا هستند:
•    غسل جنابت،
•    غسل حیض،
•    غسل نفاس،
•    غسل استحاضه،
•    غسل مس انسان مرده (غسل مس میت)
•    غسل میت.

گاهی غسل با نذر، عهد یا قسم نیز واجب می شود، مانند کسی که نذر کرده برای زیارت غسل کند. وجوب غسل در این گونه موارد عارضی است نه اصلی.

همه غسلهای واجب، جز غسل جنابت، واجب غیری اند نه نفسی؛ بدین معنا که انجام دادن آنها به خودی خود واجب نیست؛ بلکه برای به جا آوردن عملی که مشروط به طهارت است، مانند نمازهای واجب روزانه، واجب می شوند.
در واجب نفسی یا غیری بودن غسل جنابت اختلاف است. مشهور آن را نیز غیری می دانند. بنابراین، از دیدگاه مشهور، همه غسلها، حتی جنابت، واجب غیری اند؛ هرچند مستحب نفسی می باشند.

غسلهای مستحب

غسلهای مستحب بسیاراند. برخی شمار آنها را تا صد غسل نوشته اند که به طور کلی به سه نوع زمانی، مکانی و فعلی تقسیم می شوند.

چگونگی انجام غسل

غسل به دو گونه انجام می شود: ترتیبی و ارتماسی.

غسل ترتیبی

در غسل ترتیبی بنابر قول مشهور ابتدا سر و گردن، سپس سمت راست و پس از آن سمت چپ بدن شسته می شود. بر ترتیب یاد شده ادعای اجماع نیز شده است. برخی ترتیب میان سمت چپ و راست را واجب ندانسته اند. ترتیب میان اعضا شرط واقعی است؛ از این رو، غسل کردن برخلاف ترتیب یاد شده، حتی از روی جهل یا سهو موجب بطلان غسل خواهد بود.
به قول مشهور، ترتیب در هر عضو؛ به معنای آغاز کردن از بالا به پایین، واجب نیست. بنابر این، شستن از پایین به بالا نیز جایز است؛ چنان که موالات نیز؛ به معنای پی درپی شستن اعضا و نیز فاصله نینداختن میان آنها به حدّی که عضو قبلی خشک شود، واجب نخواهد بود.

غسل ارتماسی

مقصود فروبردن یکباره تمامی بدن در آب است. لازم است همه بدن در یک لحظه زیر آب قرار بگیرد. بنابر این، چنانچه قبل از فرورفتن کامل بدن در آب، بعض بدن بیرون آب بماند، کفایت نمی کند.
آیا در غسل ارتماسی لازم است همه یا بخشی از بدن از بیرون آب به قصد غسل در آب فرو برده شود یا نه؛ بلکه اگر همه بدن زیر آب باشد و نیت غسل کند، کافی خواهد بود؟ مسئله اختلافی است. چنان که بنابر قول دوم، آیا حرکت دادن بدن در زیر آب به قصد غسل، واجب است یا نه؟ مسئله محل اختلاف می باشد.

احکام غسل از نظر آیت الله سیستانی

پرسش: چگونگی انجام غسل جنابت با دوش را توضیح دهید.

پاسخ: کافی است اول تمام سر و گردن و بعد بدن را به نیت طهارت از جنابت بشویید، و بهتر آن است که اول طرف راست، بعد طرف چپ بدن را بشویید. و چنانچه با دوش غسل می کنید به احتیاط واجب قبل از شستن سر و همچنین قبل از شستن بدن از زیر دوش کنار رفته، سپس غسل آن جزء بعد را شروع نمایید.

پرسش: اگر من غسل جنابت را فراموش کنم و پس از چهار روز به یاد بیاورم که غسل جنابت انجام نداده ام … در آن صورت باید غسل جنابت را انجام دهم و آیا باید نمازها و روزه های گذشته ام را قضا کنم؟

پاسخ: باید غسل کنید و نماز و روزه ها را قضا کنید.

پرسش: میخواستم بدانم در هنگام غسل جنابت اگر یکی از کارهایی که وضو را باطل میکند پیش آید بعد از اتمام غسل برای نماز وضو واجب است یا با همان غسل میتواند نماز خواند؟

پاسخ: به احتیاط واجب برای نماز در اینصورت باید وضو گرفت.

پرسش: غسل جنابت را باید با آب خالی انجام داد یا با مواد شوینده مثل شامپو در ضمن میتوان ابتدا حمام کرد وسپس با همان بدن خیس غسل جنابت را انجام داد؟

پاسخ: آب خالی کافی است، و میتواند با بدن خیس غسل کرد.

پرسش: برای هر غسلی از جمله غسل جنابت چه نیتی کنیم؟

پاسخ: کافی است نیت طهارت بکند.

پرسش: کسی که استمنا می کند و بعد از آن غسل می کند آیا می شود با آن غسل نماز خواند و یا اینکه باید دوباره وضو بگیرد؟

پاسخ: با همان غسل نماز بخواند احتیاجی به وضو نیست.

پرسش: در غسل ترتیبی آیا در استخر و امثال آن می توان داخل آب شد و زیر آب روی بدن با حرکت دست غسل نمود یا خیر؟

پاسخ: پس از شستن سر و گردن از آب بیرون بیاید و به نیت غسل بقیه بدن وارد استخر شود.

پرسش: اگر انسان بعد از غسل متوجه شود به جایی از بدن آب نرسیده غسل او صحیح است یا خیر؟

پاسخ: شستن همان مقدار کافی است مگر اینکه آن قسمت در سر یا گردن باشد که برای مراعات ترتیب بدن را هم باید شست.

پرسش: من چون نمی دانستم که جنابت غسل دارد. یکسال اول تکلیفم را بدون غسل نماز خواندم. آیا باید آنها را اعاده کنم؟

پاسخ: هر نمازی که بعد از جنابت و قبل از یک غسل مشروع انجام داده اید باطل است و باید قضا کنید و اما اگر غسلی کرده باشید هر چند غسل جمعه که مستحب است کفایت می کند البته غسلهایی که استحباب یا وجوب آنها شرعاً ثابت نیست کفایت نمی کند.

پرسش: عرق کسی که از حرام جنب شده چه حکمی دارد و آیا با آن می توان نماز خواند و غسل جنابت از حرام با آب گرم چگونه است؟

پاسخ: پاک است و نماز با آن مانعی ندارد .

احکام غسل از نظر آیت الله خامنه ای

سوال: آیا شخص جنب می‏تواند در صورت تنگی وقت با تیمم و نجاست بدن و لباس نماز بخواند یا این که باید بعد از تطهیر و غسل، نماز را قضا نماید؟

جواب: اگر وقت به مقدارى نیست که بدن و لباسش را تطهیر کند و یا لباس خود را عوض نماید و به علت سردى هوا و مانند آن نمیتواند نماز خود را برهنه هم بخواند، باید نماز را با تیمم بدل از غسل جنابت با همان لباس نجس بخواند. این نماز مجزى است و قضاى آن بر او واجب نیست. 

سوال: آیا رسیدن منی به داخل رحم بدون دخول، سبب جنابت زن می‏شود؟  

جواب: در این صورت جنابت محقق نمیشود.

سوال: آیا بر زنان پس از انجام معاینات داخلی با وسائل طبی غسل واجب می‏گردد؟

جواب: تا زمانى که منى خارج نشود، غسل واجب نیست.

سوال: اگر دخول به مقدار حشفه صورت بگیرد، ولی منی خارج نشود و زن نیز به مرحله اوج لذت نرسد، آیا غسل فقط بر زن واجب است یا فقط بر مرد یا بر هر دو؟

جواب: با تحقق دخول، ولو به مقدار حشفه، غسل بر هر دو واجب است.

سوال: در مورد احتلام زنان، در چه صورتی غسل جنابت بر آنان واجب می‏شود؟ و آیا رطوبتی که هنگام ملاعبه و شوخی با همسر از آنان خارج می‏شود، حکم منی را دارد؟ و آیا بدون سست شدن بدن و رسیدن به اوج لذت، غسل بر آنها واجب می‏شود؟ به طور کلی در زنان بدون نزدیکی، جنابت چگونه تحقق می‏یابد؟

جواب: اگر زن به اوج لذت جنسى برسد و در آن حال مایعى از او خارج شود جنابت محقق شده و غسل بر او واجب میشود و اگر شک کند که به این مرحله رسیده یا نه و یا شک در خروج مایع داشته باشد، غسل واجب نیست.

سوال: آیا خواندن کتاب و یا دیدن فیلمهایی که موجب تحریک شهوت می‏شود، جایز است؟

جواب: جایز نیست.

سوال: اگر زن بعد از نزدیکی همسرش با وی، در حالی که منی در رحم او باقی مانده است، بلافاصله غسل نماید و بعد از غسل، منی از رحم خارج شود، آیا غسل او صحیح است؟ آیا منی خارج شده بعد از غسل، پاک است یا نجس و موجب جنابت مجدد می‏شود یا خیر؟

جواب: غسل او صحیح است و رطوبتى که بعد از غسل از او خارج میشود، اگر منى باشد نجس است، ولى اگر منى مرد باشد، باعث جنابت مجدد نمیشود.

سوال: مدتی است که مبتلا به شک در غسل جنابت شده ‏ام، به طوری که با همسرم نزدیکی نمی‏کنم. با این حال حالتی غیرارادی به من دست می‏دهد که گمان می‏کنم غسل جنابت بر من واجب شده است و حتی هر روز دو یا سه بار غسل می‏کنم، و این شک مرا آزار می‏دهد، تکلیف من چیست؟

جواب: با شک در جنابت حکم جنابت مترتب نمیشود، مگر این که رطوبتى از شما خارج شود که همراه با علامت‏هاى شرعى خروج منى باشد یا یقین به خروج منى داشته باشید.

سوال: آیا غسل جنابت در حال حیض صحیح است، به طوری که مسقط تکلیف زن جنب باشد؟

جواب: صحّت‏ غسل در فرض مذکور محل اشکال است.

سوال: اگر زن در حال حیض، جنب یا در حال جنابت حایض شود، آیا بعد از پاک شدن از حیض هر دو غسل بر او واجب است؟ یا این که با حدوث جنابت در حال حیض، غسل جنابت بر او واجب نیست زیرا در موقع جنابت پاک نبوده است؟

جواب: در هر دو صورت، علاوه بر غسل حیض، غسل جنابت هم واجب است، ولى جایز است که در مقام عمل، به غسل جنابت اکتفا کند، لیکن احوط این است که نیت هر دو غسل را بنماید.

سوال: در چه صورتی حکم می‏شود که رطوبت خارج شده از مرد منی است؟

جواب: اگر همراه با شهوت، جستن و سست شدن بدن باشد، حکم منى را دارد.

سوال: گاهی اثر گچ یا صابون بعد از غسل کردن در اطراف ناخن‏های دست و پا مشاهده می‏شود که در حمام هنگام غسل دیده نمی‏شد، ولی بعد از خروج از حمام و دقت، سفیدی صابون یا گچ آشکار می‏شود. در این حال تکلیف چیست؟ در حالی که بعضی از افراد هنگام غسل و وضو به این مسأله جاهل هستند و یا توجهی به آن ندارند و با فرض وجود اثر گچ یا صابون یقین به رسیدن آب به زیر آن حاصل نمی‏شود.

جواب: مجرد وجود اثر گچ یا صابون که بعد از خشک شدن اعضاء ظاهر میشود، ضررى به وضو یا غسل نمیرساند، مگر این که داراى جرمى باشد که مانع از رسیدن آب به بشره شود.