با به توپ بستن مجلس شورای ملی و اعلام حكومت نظامی توسط محمدعلی شاه قاجار، مرحله اول مشروطیت كه از سیزده مهر 1285ش همزمان با گشایش اولین دوره مجلس شورای ملی آغاز شده بود، پایان یافت. با آغاز استبداد جدید كه به دلیل عمر كوتاه آن، استبداد صغیر نامیده می شود، بسیاری از روشنفكرانِ غرب گرا، صحنه مبارازت را رها نموده و یكبار دیگر جنبش مردم ایران با الهام گرفتن از روح مذهب و رهبری روحانیت، در اندك مدتی به اوج خود رسید. در این حال، مردم، در تهران و شهرستان ها، دست به دفاع مسلحانه زده و در نهایت توانستند با محاصره پایتخت، آن را به تصرف خویش درآورند. انگیزه و محرك اصلی مردم در این قیام، دستورالعمل هایی بود كه از طرف علمای بزرگ، به ویژه از نجف اشرف به دست مردم می رسید. این بیانیه ها و روشنگری ها بود كه بر مبنای وظیفه شرعی، مردم را در سراسر ایران، به مقاومت در برابر استبداد برانگیخت و علی رغم حكومت نظامی، به دفاع مسلحانه واداشت تا این كه سرانجام، استبداد برای بار دوم سقوط كرد. در این میان، با برافراشته شدن دو پرچم روس و انگلیس بر سر در عمارت سفارت روسیه كه شاهِ فراری مستبد را پناه داده بود، برای چندمین بار ماهیت سیاست های هماهنگ و مداخله جویانه روس و انگلیس روشن گردید. دوران استبداد صغیر، یك سال و 22 روز به طول انجامید و سرانجام با خلع محمدعلی شاه و آغاز انتخابات دوره دوم مجلس شورای ملی پایان یافت.
مطالب مرتبط
