همنوایی منتقدان امیرکبیر و موافقان برجام

بیستم دی ماه، مصادف با سالروز شهادت امیرکبیر ، بزرگ مرد مبارزه با استعمار است. چه بسا در آن زمان، منتقدان امیرکبیر می گفتند که مبارزه او با بیگانگان به معنی ارتباط نداشتن با قدرت های بزرگ است. سخنانی که در زمان ما نیز بر ضد مخالفان برجام زده می شود. این در حالی است که مبارزه امیرکبیر به معنی قطع رابطه عاقلانه با بیگانگان بود؛ و در زمان ما نیز این گونه است. اما غرب گرایان نمی خواهند این سخنان را قبول کنند.

پیشنهادی: زندگی نامه میرزا تقی خان امیرکبیر

سیاست خارجی امیرکبیر

فریدون آدمیت درباره سیاست مثبت و سازنده امیرکبیر با دنیای غرب، می نویسد: «سیاست موازنه ی منفی ایجاب می کرد که امیر، منافع ملی را بر منافع استعمارگران ترجیح دهد. تأسیس دارالفنون و استفاده از مربیان اتریشی برای آموزش نظامی در این راستا بود. بریتانیا که نمی خواست پای دیگر کشورهای اروپایی به ایران باز شود، در این مسیر، کارشکنی کرد و وزیر مختار انگلیس علیه امیر، با مادر شاه همدست شد. صدراعظم ناصرالدین شاه برای تهیه ی تجهیزات یک کارخانه ی ماهوت، اتریش را بر روسیه و عثمانی که دو الگوی اساسی صنعت آن زمان بودند، ترجیح داد. مأموریت های امیر در قالب رئیس هیئت نمایندگی ایران در خارج، که او را به فکر اصلاحات انداخت، آتشی بر خرمن دول سلطه گر در ایران بود.»[1] همچنین دیدار با تزار روس، و ریاست نمایندگی ایران در کمیسیون صلح ارزنه الروم و تأسیس سفارتخانه های دائمی در لندن و سن پترزبورگ، ایجاد کنسولگری در بمبئی، عثمانی و قفقاز از دیگر سیاست های تعامل مثبت او بود. اما با این وجود شاید باز هم او را به «مخالفِ مذاکره» و سخنانی ازاین قبیل متهم کرده باشند.

قرآن و رابطه عاقلانه با کفار

راهی که امیر کبیر در پیش گرفته بود، برگرفته از آیات قرآن کریم است، آنجا که بعد از نهی کردن خدا از رابطه با کسانی(کفاری) که از جنگ با مسلمانان ابایی ندارند، می فرماید: «لا يَنْهاكُمُ‏ اللَّهُ عَنِ الَّذينَ لَمْ يُقاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَ لَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطينَ؛ خدا شما را از نيكى كردن و رعايت عدالت نسبت به كسانى كه در راه دين با شما پيكار نكردند و از خانه و ديارتان بيرون نراندند نهى نمى‏ كند؛ چرا كه خداوند عدالت ‏پيشگان را دوست دارد.»[2]
چنانکه گفتیم امیرکبیر با دولت اتریش که در آن زمان سیاست متعادلی با ایران داشت، رابطه برقرار کرد؛ و حتی با دولت های استعمارگر انگلیس و روسیه در حد لازم نیز رابطه داشت(تأسیس سفارتخانه های دائمی در لندن و سن پترزبورگ). اما آنچه امیرکبیر با آن مخالف بود، دخالت بیجا و استعماری دولت های روس و انگلیس بود. این سیاست در زمان ما نیز باید لحاظ شود. به عبارت دیگر، طبق نظر قرآن، اصل رابطه داشتن با کفار (اهل کتاب) مشکلی ندارد. «

و طعام اهل كتاب، براى شما حلال است؛ و طعام شما براى آنها حلال‏»[3] اما جامعه اسلامی باید مواظب باشد که رابطه با کفار، منطقی باشد؛ برخی از  اهل کتاب(کشورهای غربی) به شدت بر ضد جامعه اسلامی توطئه می کنند و برخی دیگر  منصف تر به نظر می رسند؛ باید جامعه اسلامی نیز متقابلا سیاست خارجی خود را تنظیم کند تا گرفتار بازی های سیاسی نشود. امری که بعد از خروج آمریکا از برجام، اروپا به دنبال آن است.

پی نوشت:
1ــ امیرکبیر و ایران، آدمیت، فریدون (1353)، چاپ پنجم، تهران، انتشارات خوارزمی، ص181
2ــ ممتحنه/8
3ــ مائده/5