شرح دعای روز شانزدهم ماه رمضان از آیت الله مکارم شیرازی

شرح دعای روز شانزدهم ماه رمضان از آیت الله مکارم شیرازی

شرح دعای روز شانزدهم ماه رمضان از آیت الله مکارم شیرازی | اوصاف ابرار از لسان قرآن/ ابرار چه کسانی هستند؟/ پیامدهای همنشینی با بدان/ اثر همنشینی با بدان از دیدگاه امام علی(علیه السلام)/ عملی که قلب انسان را می میراند/ همنشینی با نیکان؛ وسیله وصال انسان به «دارالقرار»

مطالب مرتبط و پیشنهادی :
دعاهای تصویری روزانه ماه مبارک رمضان
ویژه نامه پیام ادعیه روزانه ماه مبارک رمضان
شرح دعاهای روزانه ماه مبارک رمضان توسط مرحوم آیت الله مجتهدی تهرانی(ره) + صوت

دعای روز شانزدهم ماه مبارک رمضان :

اللهُمَّ وَفِّقْنى فیهِ لِمُوافَقَةِ الْأَبْرارِ، وَجَنِّبْنى فیهِ مُرافَقَةَ الْأَشْرارِ، وَآوِنى فیهِ بِرَحْمَتِکَ الى دارِالْقَرارِ، بِالهِیَّتِکَ یا الهَ الْعالَمینَ؛ خدایا در این ماه مرا بر همراهى نیکان موفّق بدار، و از رفاقت با بدکاران دور بدار و در جوار قربت پناه ده به خداوندیت اى معبود جهانیان . [کلیات مفاتیح نوین؛ ص815]

اوصاف ابرار از لسان قرآن

در فراز آغازین دعای روز شانزدهم ماه مبارک رمضان می خوانیم:«اللهُمَّ وَفِّقْنى فیهِ لِمُوافَقَةِ الْأَبْرارِ؛ خدایا در این ماه مرا بر همراهى نیکان موفّق بدار»[کلیات مفاتیح نوین؛ ص815].

گفتنی است در آیات قرآن مجید کراراً سخن از«ابرار» و مقامات و پاداش هاى عظیم آنها به میان آمده، تا آنجا که اولو الالباب (صاحبان اندیشه هاى قوى) تقاضا مى کنند که پایان زندگیشان با ابرار باشد «وَ تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ»[سوره آل عمران؛ آیه 193]، در آیات سوره دهر[آیات 5 – 22] نیز پاداشه اى بسیار مهمى براى آنها ذکر شده است.[تفسیر نمونه؛ ج 26؛ ص279]

 در بعضى آیات قرآنى، ایمان به خدا و ملائک و قرآن و انبیاء(علیهم السلام) از جمله نشانه هاى ابرار شمرده است[سوره بقره، آیه 177] و در بعضى دیگر تقوى را بعنوان مهمترین نشانه ابرار معرفى شده است.[سوره بقره، آیه 189]،[اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقین)؛ ج 2؛ ص80]

خداوند در فراز قرآنی دیگر[سوره انسان؛ آیۀ10] از زبان «ابرار» (نیکان) نقل مى کند که آنها مى گویند: «انّا نَخافٌ مِنْ رَبِّنا یَوْماً عَبُوساً قَمْطَریراً؛ ما از پروردگارمان خائفیم از آن روز که عبوس و سخت است».[پیام قرآن؛ ج 5؛ ص62]

و یا در توصیف دیگر از ابرار و نیکان می خوانیم: «وَ یَخافُونَ یَوماً کانَ شَرُّهُ مُسْتَطیراً؛[سورۀ انسان؛ آیۀ 7] آنها از روزى مى ترسند که عذابش گسترده و فراگیر است»[پیام قرآن؛ ج 5؛ ص89]

در آیات قرآن؛ اطعام طعام  از جمله کارهاى برجسته ابرار و عباد الله به شمار می آید.[ تفسیر نمونه؛ ج 25؛ ص357] هم چنین خوش رفتارى با اسیران و کمک به آنان در قرآن مجید جزء برنامه ابرار و نیکان شمرده شده است:«وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْکِیناً وَیَتِیماً وَأَسِیراً[سوره دهر، آیه 8]؛ و غذای (خود) را با اینکه به آن علاقه (و نیاز) دارند، به «مسکین» و «یتیم» و «اسیر» می دهند!»، لذا در حدیثى از امام على علیه السلام، مى خوانیم: «اطْعامُ الاسیر و الاحسانُ الیهِ حقٌ واجبٌ؛ و غذا دادن به اسیر و نیکى به او حق واجبى است»[وسائل الشیعه، ج 11، ص69، ابواب جهاد العدو، باب 32، ح 3]،[پیام قرآن؛ ج 8؛ ص385]

ابرار چه کسانی هستند؟

ابرار جمع بر آنهایى هستند که روحى وسیع و همتى بلند و اعتقاد و عملى نیک دارند،[تفسیر نمونه؛ ج 26؛ ص279] در حدیثى از امام مجتبى علیه السلام مى خوانیم:«کلما فى کتاب الله عز و جل من قوله ان الأبرار فو الله ما اراد به الا على بن ابى طالب و فاطمة و اناو الحسین؛ هر جا در قرآن مجید «ان الأبرار» آمده به خدا سوگند منظور پروردگار از آن على بن ابى طالب و فاطمه و من و حسین است».[تفسیر نور الثقلین؛ ج 5؛ ص 533؛ح 33]

 بدون شک خمسۀ طیبه آن پنج نور مقدس از روشنترین مصداق ابرار و مقربانند، و سوره دهر عمدتاً به امیر مؤمنان على و فاطمه و حسن و حسین(علیهم السلام) اشاره مى کند و هیجده آیه از آن بحث از فضائل آنها است هر چند نزول آیات در باره آنها مانع از عمومیت و گسترش مفهوم آیات نیست.[تفسیر نمونه، ج 26، ص: 280]

پیامدهای همنشینی با بدان

در فراز دوم از این دعای نورانی می خوانیم:«وَجَنِّبْنى فیهِ مُرافَقَةَ الْأَشْرارِ؛ و از رفاقت با بدکاران دور بدار»[کلیات مفاتیح نوین؛ ص815]

بهترین دلیل بر امکان چیزى وقوع آن است؛ حال مشاهده نمونه هاى عینى که معاشرت با بدان سرچشمه انواع انحرافات اخلاقى مى شود، بهترین دلیل براى بحث مورد نظر است،[اخلاق در قرآن؛ ج 1؛ ص162] زیرا تأثیر مجالست و همنشینى و روحیّات دوستان در انسان به اندازه اى است[اخلاق در قرآن؛ ج 1؛ ص161] که امام على علیه السلام در وصایایش به فرزندش امام حسن مجتبى علیه السلام می فرماید: «قارِنْ اهْلَ الْخَیْرِ، تَکُنْ مِنْهُمْ، وَبایِنْ اهْلَ الشَّرِّ تَبِنْ عَنْهُمُ؛ با نیکان قرین و همنشین باش تا از آنها شوى! و از بدان جدایى اختیار کن تا (از بدیها) جدا شوى!»[نهج البلاغه، وصیّت على علیه السلام به امام حسن علیه السلام؛« نامه 31»]،[اخلاق در قرآن؛ ج 1؛ ص162]

لذا این تشبیه قدیمى، که اخلاق زشت و بد همانند بیماری هاى واگیردار است، که به سرعت به نزدیکان و همنشینان سرایت مى کند، تشبیه گویایى است، مخصوصاً در مواردى که بر اثر کمى سنّ و سال یا کمى معلومات و یا سستى ایمان و اعتقاد مذهبى، زمینه هاى روحى براى پذیرش اخلاق دیگران آماده است، معاشرت این گونه افراد با افراد آلوده سمّ مهلک و کشنده اى است.[اخلاق در قرآن؛ ج 1؛ ص162] بسیار دیده شده است که سرنوشت افراد خوب و بد، بر اثر معاشرتها به کلّى دگرگون شده، و مسیر زندگانى آنها تغییر یافته است.[اخلاق در قرآن؛ ج 1؛ ص162]

از سوی دیگر مشاهده بدى و زشتى و تکرار آن، از قبح آن مى کاهد و کم کم به صورت یک امر عادى در مى آید؛ و مى دانیم یکى از عوامل مؤثّر در ترک گناه و زشتی ها، احساس قبح آن است.[اخلاق در قرآن؛ ج 1؛ ص163]

هم چنین تأثیر تلقین در انسان ها غیر قابل انکار است؛ و دوستان بد همنشینان خود را معمولًا زیر بمباران تلقینات مى گیرند و همین امر سبب مى شود که گاه بدترین اعمال در نظر آنان، تزیین یابد و حسّ تشخیص را به کلّى دگرگون سازد.[اخلاق در قرآن؛ ج 1؛ ص163]

اثر همنشینی با بدان از دیدگاه امام علی(علیه السلام)

شکی نیست که افراد مأیوس، دوستان خود را مأیوس، و افراد بدبین، همنشینان خود را بدبین بار مى آورند، و همین امر سبب مى شود که دوستان با سرعت در یکدیگر تأثیر بگذارند.[اخلاق در قرآن؛ ج 1؛ ص163]

آری معاشرت با بدان، حسّ بدبینى را در انسان، تشدید مى کند و سبب مى شود که نسبت به همه کس بدبین باشد، و این بدبینى یکى از عوامل سقوط در پرتگاه گناه و فساد اخلاق است. در حدیثى از امیرمؤمنان على علیه السلام مى خوانیم: «مُجالَسَةُ الْاشْرارِ تُورِثُ سُوءَ الظَّنِّ بِالْاخْیارِ؛ همنشینى با بدان موجب بدبینى به نیکان مى شود.».[صفات الشّیعه صدوق، طبق نقل بحار، ج 71، ص 197]،[اخلاق در قرآن؛ ج 1؛ ص163]

عملی که قلب انسان را می میراند

به راستى گاه نقش دوست در خوشبختى و بدبختى انسان از هر عاملى مهم تر است. گاه او را تا سرحدّ فنا و نیستى پیش مى برد و گاه او را به اوج افتخار مى رسانَد.[انوار هدایت، مجموعه مباحث اخلاقى؛ ص260]

اگر دیدید که عدّه اى لاابالى و ولگرد دور او جمع اند، هرچه جانماز آب بکشد فریب او را نخورید، زیرا «انَّ المَرءَ عَلى دینِ خَلیلِهِ وَ قَرینِهِ؛ آدمى بر دین دوست و همنشین اش است».[بحارالانوار، ج 74، ص 197] بنابراین همنشینى با اراذل، قلب را مى میراند.[انوار هدایت، مجموعه مباحث اخلاقى؛ ص260]

در روایت دیگر، معاشرت با بدان سبب مرگ دل ها شمرده شده، لذا  پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله در روایتی مى فرماید: همنشینى با انسان هاى پست قلب را مى میرانَد.[«یا عَلىّ، ثَلاثٌ مُجالَسَتُهُم تُمیتُ القَلبَ: مُجالَسَةُ الأنذال وَمُجالَسَةُ الاغنیاء وَالحَدیثُ مَعَ النّساءِ»/بحارالانوار، ج 77، ص 45]،[انوار هدایت، مجموعه مباحث اخلاقى؛ ص255]

بنابراین همنشینى با بدان موجب مرگ معنوى است[انوار هدایت، مجموعه مباحث اخلاقى؛ ص261 و انسان باید مراقب باشد که روح و جان خود را به دست هر کس نسپارد.[انوار هدایت، مجموعه مباحث اخلاقى؛ ص261]

همنشینی با نیکان؛ وسیله وصال انسان به «دارالقرار»

در فراز سوم دعای روز شانزدهم ماه مبارک رمضان آمده است:«وَآوِنى فیهِ بِرَحْمَتِکَ الى دارِالْقَرارِ؛ و در جوار قربت پناه ده»[کلیات مفاتیح نوین؛ ص815]

بی شک  بهشت جاى نیکان و پاکان است، نه جایگاه پلیدان و آلودگان![برگزیده تفسیر نمونه؛ ج 2؛ ص243] بهشت کانون رحمت الهى، کانون رضا و خشنودى پروردگار و مرکز پاکان و نیکان و پیوستن به ابدیت قرب خداوند  و بهره گیرى از انواع جمال و جلال پروردگار است.[پیام امام امیر المومنین علیه السلام؛ ج 15؛ ص593]

در این میان، دوستى دوستان خدا، و دشمنى با دشمنان حق و به تعبیر دیگر همنشینی و  همسویى با نیکان و پاکان، و ناهماهنگى با بدان و شروران، یکى دیگر از کلیدهاى بهشت«دارالقرار» محسوب می شود.[پیام قرآن؛ ج 6؛ ص171]

لذا در کلام وحی می خوانیم: «لا تَجِدُ قَوْماً یُؤْمِنُونَ بِالله وَ الْیَوْمِ الآخِرِ یُوادُّونَ مَنْ حادَّ الله وَ رَسُولَهُ وَلَوْ کانُوا آبائهُمْ اوْ ابْنائهُمْ اوْ اخْوانَهُمْ اوْ عَشیرَتَهُمْ..[سورۀ مجادله؛ آیۀ 22]؛ هیچ جمعیتى را که ایمان به خدا روز قیامت دارد نمى یابى که با دشمنان خدا و رسولش دوستى کنند، هر چند پدران، یا فرزندان، یا برادران، یا خویشاوندان آنها باشند.»[پیام قرآن، ج 6، ص: 172]

سپس مى افزاید:«اولئکَ کَتَبَ فی قُلُوبِهِمْ الأیْمانَ وَ ایَّدَهُمْ بِرُوْحٍ مِنْهُ وَ یُدْخِلُهُمْ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الأنْهارُ ...؛[سورۀ مجادله؛ آیۀ 22] آنها کسانى هستند که خدا ایمان را بر صفحه قلوبشان رقم زده و با روحى از سوى خودش آنان را تقویت نموده، و آنها را در باغ هایى از بهشت وارد مى کند که نهرها از زیر درختانش جارى است».[پیام قرآن، ج 6، ص: 172]

سخن آخر

یکى از شرایط اساسى استجابت دعاها، شناخت خداوندى است که خوانده ماست و از او مى خواهیم که دعاى ما را اجابت کند. مگر مى شود انسان از کسى چیزى بخواهد که او را نشناسد؟![مثالهاى زیباى قرآن؛ ج 1؛ ص282] لذا در فراز پایانی دعای می خوانیم«بِالهِیَّتِکَ یا الهَ الْعالَمینَ؛ به خداوندیت اى معبود جهانیان».[کلیات مفاتیح نوین؛ ص815]

خداوندى که مشرق و مغرب عالم، یعنى، مجموعه جهان هستى در زیر سیطره حکومت و ربوبیت او قرار دارد، و تنها معبود شایسته پرستش، اوست.[برگزیده تفسیر نمونه؛ ج 5؛ ص315]

این تعبیر در حقیقت به منزله دلیلى است براى موضوع توکل بر خدا، چگونه انسان بر او توکل نکند، و کار خویش را به او نسپارد، در حالى که در پهنه جهان هستى غیر از او حاکم و فرمانروا و منعم و مربّى و معبود نیست.[برگزیده تفسیر نمونه؛ ج 5؛ ص315]

مطالب مرتبط و پیشنهادی :
ماه مبارک رمضان - ویژه نامه ضیافت الله
ویژه نامه احکام روزه و روزه داری
مجموعه استیکر ماه رمضان (ایام و مناسبتها)
ویژه نامه نشانی از آسمان - ویژه ماه مبارک رمضان
ویژه ماه مبارک رمضان - ویژه نامه چندرسانه ای ماه ترین ماه