22. درباره عبادت در مسجد
نماز خواندن در مسجد
٩٠- نماز خواندن در مساجد مستحب است، بلکه حاضر نشدن در مسجد مخصوصا برای همسایگان مسجد- در صورتی که عذری مثل بارش برف و باران نباشد- مکروه است.[تحریر الوسیله، ج ١، فی مکان المصلی، ص ١٥١، م ١٦]
٩١- ترتیب اولویت مساجد برای نماز خواندن ازنظر ثواب بدین شرح است:
مسجد الحرام هر نماز، معادل یک میلیون نماز
مسجد النبی صلی الله علیه و آله هر نماز، معادل ده هزار نماز
مسجد جامع کوفه- هر نماز، معادل هزار نماز
مسجد الاقصی- هر نماز، معادل هزار نماز
مسجد جامع هر شهر- هر نماز، معادل یکصد نماز
مسجد قبیله- هر نماز، معادل بیست و پنج نماز
مسجد بازار- هر نماز، معادل دوازده نماز.[تحریر الوسیله، ج ١، فی مکان المصلی، ص ١٥١، م ١٦ و العروة الوثقی، ج ١، مکان المصلی، ص ٥٩٦، م ٤]
٩٢- برای زنها نماز خواندن در خانه بهتر است، ولی اگر بتوانند کاملا خود را از نا محرم حفظ کنند، بهتراست در مسجد نماز بخوانند.[توضیح المسائل، م ٨٩٤]
٩٣- مستحب است انسان نمازش را در مکانهای مختلف و مساجد متعددی بخواند که در قیامت همه آن اماکن و مساجد به نفع او شهادت دهند.[العروة الوثقی، ج ١، فی مکان المصلی، ص ٥٩٦، م ٦]
٩٤- تعطیل کردن مسجد مکروه است و مستحب انسان نماز را در مسجدی بخواند که نمازگزار ندارد تا تعطیل نشود. از امام صادق علیه السلام روایت شده است که- سه چیز در قیامت از مردم شکایت می کنند: اول مسجد متروکی که اهالی آنجا در آن نماز نمی خوانند. دوم: عالمی که بین عده ای جاهل قرار دارد و از او استفاده نمی کنند. و سوم: قرآنی که متروک مانده و غبار گرفته است و آن را تلاوت نمی کنند.[العروة الوثقی، ج ١، فی مکان المصلی، ص ٥٩٦، م ٨]
٩٥- زیاد رفتن به مسجد مستحب است. از پیامبراکرم صلی الله علیه و آله روایت شده است که هر کس به مسجد رود از وقتی که روانه مسجد می شود تا به خانه بر می گردد، برای هر قدم که بر می دارد ده حسنه نوشته می شود.[العروة الوثقی، ج ١، فی مکان المصلی، ص ٥٩٧، م ٩]
نماز تحیت مسجد
٩٦- وقتی انسان وارد مسجد می شود، مستحب است دو رکعت نماز به قصد تحیت و احترام مسجد بخواند و اگر نماز واجب یا مستحب دیگری هم بخواند، کافی است.[توضیح المسائل، م ٩١٣. ا]
اماکن تخییر نماز کامل و شکسته
٩٧- مسافر- با شرایطی که در کتاب های مفصل فقهی آمده است- نمازهای چهار رکعتی را باید شکسته (دو رکعتی) بخواند، ولی در چهار مکان، می تواند تمام یا شکسته بخواند و آن اماکن عبارتند از:
مسجد الحرام در مکه مکرمه
مسجد النبی صلی الله علیه و آله در مدینه منوره
مسجد جامع کوفه
حرم سید الشهداء امام حسین علیه السلام[توضیح المسائل، م ١٣٥٦]
٩٨- این حکم اختصاص به مسجد اصلی ندارد و در جاهای توسعه یافته هم مسافر می تواند نمازش را تمام بخواند هر چند احتیاط مستحب است، تنها درمسجد اصلی نماز را تمام بخواند.[مناسک حج محشی، ص ٤٨٦، م ١٣١٦]
جا گرفتن برای نماز
٩٩- یکی از اماکن مشترک و عمومی مسلمانان مسجد است، که همه آنان در استفاده از آن مساوی هستند- البته استفاده هایی که مخالف شرع و شان مسجد نباشد- پس اگر شخصی قبل از دیگری، جایی از مسجد را برای نماز یا عبادتی دیگر یا قرائت قرآن یاخواندن دعاء بلکه تدریس یا موعظه کردن و فتوا دادن در اختیار گرفت، دیگری نمی تواند آن جا را از او بگیرد، خواه فرد اول و دوم در استفاده یک هدف و غرض داشته باشند یا اغراض آنها متفاوت باشد، آری بعید نیست که نماز- جماعت یا فرادی- بر سایر کارها مقدم باشد، پس اگر شخصی مسجد را برای تلاوت قرآن یا درس گفتن یا دعا فرا خواندن اشغال کرده باشد و شخص دیگری بخواهد در آنجا نماز بخواند، و جای دیگری در مسجد برای نماز خواندن نباشد یا بخواهد به جماعت ملحق شود و جای دیگری برای فرادی خواندن نماز هست ولی برای شرکت در جماعت نیست، مثلا در کنار صفوف به هم فشرده نماز جماعت، شخصی مشغول قرائت قرآن است و شبستان دیگری در مسجد برای نماز فرادی خواندن هست ولی جایی برای شرکت در نماز جماعت باقی نمانده و فردی وارد می شود و می خواهد در نمازجماعت شرکت کند، بر شخصی که قرآن می خواند واجب است، جای خود را به نمازگزار بدهد.[تحریر الوسیله، ج ٢، کتاب احیاء الموات و المشترکات، ص ٢١٤، م ١٥]
١٠٠- اگر انسان نگذارد مردم از مسجد و مدرسه و پل و جاهای دیگر که برای عموم مردم ساخته شده استفاده کنند، حق آنان را غصب کرده است.[توضیح المسائل، م ٢٥٤٥]
١٠١- اگر کسی در مسجد جایی برای خود بگیرد و دیگری نگذارد که از آنجا استفاده کند، حق او را غصب کرده است.[توضیح المسائل، م ٢٥٤٥]
١٠٢- کسی که در مسجد نشسته، اگر دیگری جای او را غصب کند و در آنجا نماز بخواند بنابر احتیاط واجب باید دوباره نمازش را در محل دیگری بخواند.[توضیح المسائل، م ٨٦٨]
١٠٣- گذاشتن رحل (اثاث و وسائل، مانند سجاده و عبا و. . . ) برای نشستن در مسجد، مانند نشستن است، یعنی صاحب رحل، حق اولویتی نسبت به آن مکان پیدا می کند و دیگران نمی توانند جای او رابگیرند، در صورتی رحل، چیزهایی مثل سجاده و عبا باشد که تمام محل نماز خواندن یا قسمت عمده آن را بگیرد، نه مثل گذاشتن مهر یا تسبیح یا مسواک و شانه و امثال اینها، بنابر این با گذاشتن مهر یا تسبیح و حتی هر دو حقی برای او ثابت نیست و دیگران می توانند، بردارند و در آن مکان نماز بخوانند.[توضیح المسائل، م ٨٦٨، ص ٢١٥، م ١٧]
١٠٤- بین گذاشتن رحل و آمدن فرد نباید فاصله زیاد باشد، به طوری که آن مکان معطل بماند، پس اگر رحلی بگذارد و برود و بر نگردد در صورتی که بدون برداشتن نتوان در آن محل نماز خواند، دیگران می توانند آن را بردارند ولی کسی که آن را بر می دارد، ضامن نگهداری آن است تا صاحبش برگردد.[توضیح المسائل، م ٨٦٨، ص ٢١٥، م ١٧]
١٠٥- اگر شخصی که در جایی از مسجد نشسته است، برخیزد و از آن محل صرف نظر کند، حتی اگر رحلی گذاشته و رحل را برندارد، دیگران می توانند آن جا را بگیرند. ولی تصرف در رحل او جایز نیست، مثل نمی توانند بر سجاده او نماز بخوانند.[توضیح المسائل، م ٨٦٨، ص ٢١٥، م ١٧، ص ٢١٤ و ٢١٥، س ١٦ و ١٨]
١٠٦- س: شخصی در مسجد، جهت نماز جماعت، رحل گذاشته و بیرون رفته و جماعت برپاشده و صاحب رحل مراجعت نکرده است در این صورت به محض منعقد شدن نماز جماعت، حق او ازآن مکان ساقط شده و دیگری می تواند جای او راتصرف کند یا نه؟
ج- بعد از منعقد شدن جماعت، احتیاط آن است که تا امام به رکوع رکعت اول نرفته جای او را اشغال نکنند.[مجمع المسائل، ج ١، ص ١٣٥، س ٣٢]
آیت الله گلپایگانی قدس سره
١٠٧- س: شخصی برای نماز در مسجد جا گرفته و می رود وضو بگیرد، دیگری جا نماز او را کنار زده وجای او مشغول نماز می شود آیا نماز او صحیح است؟
ج- بنابر احتیاط واجب نمازش را دوباره در محل دیگر بخواند.[جامع المسائل، ج ١، ص ٩٤، س ٣٠٥]
آیت الله فاضل لنکرانی قدس سره
با کسانی که به مسجد نمی آیند
١٠٨- مستحب است انسان با کسی که در مسجد حاضر نمی شود:
- غذا نخورد.
- در کارها با او مشورت نکند.
- همسایه او نشود .
- از او زن نگیرد.
- و به او زن ندهد.[توضیح المسائل، م ٨٩٧]
مستحبات مسجد
١٠٩- بجز آنچه تاکنون گفته شد، این کارها نیز درباره مسجد مستحب است:
زودتر از همه به مسجد رفتن و دیرتر از همه ازمسجد بیرون آمدن.
چراغ مسجد را روشن کردن [تامین نور مسجد].
تمیز کردن مسجد.
هنگام وارد شدن، ابتدا پای راست را داخل مسجد گذاشتن.
هنگام بیرون آمدن، ابتدا پای چپ را بیرون گذاشتن.
وضو گرفتن، برای رفتن به مسجد.
خوشبو کردن خود و پوشیدن بهتر لباس ها برای رفتن به مسجد.[العروة الوثقی، ج ١، فصل فی الوضوءات المستحبه، ص ١٩٤ و توضیح المسائل، م ٩١٢ و ٩١٣]
مکروهات مسجد
١١٠- این کارها درباره مسجد مکروه است:
عبور از مسجد، به عنوان محل عبور، بدون آنکه در آنجا نماز بخواند.
خوابیدن در مسجد مگر در حال ناچاری.
فریاد زدن در مسجد و صدا را بلند کردن، مگر برای اذان.
سخن گفتن از امور دنیا در مسجد.
خرید و فروش در مسجد.
انداختن آب دهان و بینی در مسجد (اگر بی احترامی به مسجد باشد حرام است.)
رفتن به مسجد برای کسی که سیر یا پیازخورده و بوی دهانش مردم را آزار می دهد.[توضیح المسائل، م ٨٩٦ و ٨٩٧]
اعتکاف در مسجد
١١١- یکی از کارهای مستحب، اعتکاف است وعبارت است از ماندن در مسجد به قصد عبادت باشرایطی که در کتابهای مفصل فقهی آمده است.[تحریر الوسیله، ج ١، کتاب الصوم، خاتمة فی الاعتکاف، ص ٣٠٤]
١١٢- اعتکاف تنها در این مساجد صحیح است:
مسجد الحرام در مکه مکرمه
مسجد النبی صلی الله علیه و آله در مدینه منوره
مسجد جامع کوفه
مسجد جامع بصره
و در غیر از این چهار مسجد، تنها در مسجدجامع هر شهر به قصد رجاء مانع ندارد و در سایر مساجدجایز نیست.[تحریر الوسیله، ج ١، کتاب الصوم، خاتمة فی الاعتکاف، ص ٣٠٤]
مسجد جامع
١١٣- س: تعریف مسجد جامع چیست؟
ج- مسجد جامع مسجدی است که اغلب اوقات بیشتر از سایر مساجد جمعیت داشته باشد.[مجمع المسائل، ج ١، ص ١٥٣، س ١٠١]
آیت الله گلپایگانی قدس سره
١١٤- س: تعریف مسجد جامع چیست؟
ج- مسجدی که برای اجتماع زیادی از اهالی آنجا ساخته شده و اختصاص به گروه خاصی یا اهالی محل ه ای دیگر نداشته باشد.[اجوبة الاستفتائات، ج ١، ص ١٢٢، س ٤١٢]
آیت الله خامنه ای دامت برکاته
١١٥- س: مسجد جامعی در شهری ساخته شده، بعد از آن مسجد بسیار بزرگتری ساخته شده و آن نیز به مسجد جامع معروف گشته، کدامیک از این دو مسجد، شرعا مسجد جامع می باشد، و ملاک در تعیین مسجد جامع چیست، با توجه به اینکه گاهی در این مسجد نماز جمعه خوانده می شود و گاهی در آن، و حکم اعتکاف در این دو مسجد چیست؟
ج- در صدق جامع بودن مسجد شرط نیست که تنها یک مسجد باشد، پس تعدد مسجد جامع در یک شهر ضرری نمی زند، و اعتکاف در هر دو صحیح است، و اقامه نماز جمعه دخلی در موضوع ندارد.[مسائل و ردود، ص ١٩، س ٥٢]
آیت الله خویی قدس سره
مطالب مرتبط
