سلوک اجتماعی - استاد یزدان پناه (قسمت ۱۹)
سلوک اجتماعی - استاد یزدان پناه (قسمت ۱۹)
در این بخش، نوزدهمین قسمت از سلسله پادکست «سلوک اجتماعی» برگرفته از مباحث آیت الله سید یدالله یزدان پناه را به مدت 42 دقیقه با سالکان طریق حق به اشتراک می گذاریم.
◈▬▬▬▬▬◈▬▬▬▬▬◈▬▬▬▬▬▬◈▬▬▬▬▬▬◈
گزیده جلسه | سلوک اجتماعی - جلسه نوزدهم
1. تعریف سلوک و مسئله سلوک اجتماعی
تعریف سلوک: سلوک عبارت است از دغدغه مؤمنانه موحدانه که تمام زندگی و زیست انسان را پر می‌کند. این مسیر، سیر باطنی برای رسیدن به خدا، وصول به حضرت حق، رسیدن به معرفت شهودی و بهره‌بردن از حقیقت حضرت حق است.
سلوک اجتماعی (مقدمه بحث): برخی معتقدند سلوک امری باطنی و غیر اجتماعی است (اگر نگوییم ضد اجتماع)، و لازمه آن دست کشیدن از اجتماع است.
نظریه دین (شریعت ختمی): سلوک اجتماعی در متن دین معنادار است. حداقل این است که سلوک می‌تواند اجتماعی باشد، و انسان در عین حضور در جامعه، می‌تواند سالک باشد.
۲. مبانی سلوک اجتماعی
استاد یزدان پناه سه مبنای عملی و دو مبنای نظری (شامل مباحث توحیدی و انسان‌شناسانه) را برای اثبات امکان سلوک اجتماعی مطرح کردند:
الف. مبانی عملی (فضای عمل)
1. توحیدی‌سازی امور دنیایی: دین حتی برای سامان دادن به امور دنیایی و اجتماع، آن را از توحید منشعب کرده و فضا را توحیدی می‌بندد.
2. بندگی در همه ساحت‌ها: سلوک در اصل یعنی بندگی ناب، و بندگی ساحتی واحد ندارد. راه رسیدن به خدا (ان اعبدونی ذا صراط مستقیم) شامل بندگی در همه ساحت‌های فردی و اجتماعی است.
3. روح عمل: هر عمل (چه فردی و چه اجتماعی) از طریق روح عمل می‌تواند توحیدی و سلوکی حساب شود.
ب. مبانی نظری (حقایق هستی‌شناسانه)
4. توحید نظری: اندیشه توحید ذاتی، صفاتی (اسمایی) و افعالی، همه ساحت‌ها به‌ویژه ساحت اجتماعی را دربرمی‌گیرد. همه عالم جلوه حضرت حق است، و سالک چه در جامعه باشد چه در خلوت، از خدا دور نمی‌شود.
5. مبانی انسان‌شناسانه (خلقت مادی-مجرد):
◦ خلقت انسان تک‌بعدی نیست؛ انسان دارای بعد مادی و مجرد است (نفختُ و فیه).
◦ بدن مرتبه نازله روح است و نه یک امر زاید. بدن مرکب راهوار سلوک است.
◦ فطرت انسان با حذف بدن سازگار نیست؛ برای سلوک باید به بدن توجه کرد و لوازم آن (مانند معیشت/غذا) را رها نکرد.
◦ اندیشه کلیدی در اینجا توشه برگرفتن (تزود) است؛ باید از دل دنیا به کمال رسید.
۳. جایگاه دنیا و توشه برگرفتن (تزود)
۱. منزلت دنیا از منظر امیرالمؤمنین علیه السلام: امیرالمؤمنین علیه السلام در نکوهش کسی که دنیا را مذمت می‌کرد، دنیا را دارای هشت ویژگی مثبت برای اهل فهم و عمل دانست.
◦ دار صدق: سرای راستی و حقیقت برای کسی که صادق باشد. خداوند سبحان اجر نیکوکاران (المحسنین) را ضایع نمی‌کند (ان الله لا یضیع اجر المحسنین).
◦ دار عافیه: سرای سلامتی و عافیت برای کسی که آن را بفهمد (فهم عنها) و تیزبین باشد.
◦ دار غنا: سرای بی‌نیازی برای کسی که توشه برگیرد (تزود منها).
◦ دار موعظه: سرای پند و اندرز برای کسی که موعظه پذیرد؛ زیرا نتیجه زشتی‌ها و خوبی‌ها در همین دنیا آشکار می‌شود.
◦ مسجد احباءالله: محل سجده و پرستش واقعی اولیای الهی.
◦ مصلّی ملائکةالله: محل نماز ملائکه الهی که در حال رفت‌وآمد هستند.
◦ مهبط وحی‌الله: محل نزول و فرود آمدن وحی الهی.
◦ متجر اولیاء: محل تجارت اولیای الهی با خدا برای رسیدن به مقامات.
۲. فراموش نکردن سهم از دنیا (نصیب): در آیه شریفه: وَلَا تَنسَ نَصِيبَكَ مِنَ الدُّنْيَا (قصص، ۷۷)، سهم انسان از دنیا شامل امور معنوی است.
۳. تفسیر نصیب (به روایت امیرالمؤمنین): حضرت علی (ع) در ذیل این آیه می‌فرمایند، سهم ما از دنیا این است که سلامتی، قدرت، فراغت، جوانی (شباب) و نشاط را فراموش نکنیم و از آن‌ها برای طلب آخرت (ان تطلب به الآخره) استفاده کنیم.
۴. اهمیت دنیا در ابدیت: دنیا مزرعة الآخرة است و این عمر کوتاه (۷۰ تا ۹۰ سال) اساس و ریشه ابدیت (ابد) است. تمام کمالات نهایی و رسیدن به جنت ذات (بهشت ویژه حضرت حق) زیر سر همین دنیاست. هر ثانیه در اینجا ارزشی فوق‌العاده برای توشه برگرفتن دارد.
استاد در پایان اشاره کردند که اگرچه باید دنیا را جدی گرفت و از آن بهره برد، اما در جلسات بعدی باید به بحث مذمت‌هایی که در باب دنیا آمده و همچنین مأموریت ساختن دنیا پرداخته شود.
4. نتیجه
در واقع، اندیشه سلوک اجتماعی استاد یزدان پناه مانند کاشتن بذر است. زمین کشاورزی (دنیا) باید جدی گرفته شود تا از این فرصت محدود (عمر)، توشه‌ای برگیریم که در نهایت به غنا و بی‌نیازی ابدی منجر شود
◈▬▬▬▬▬◈▬▬▬▬▬◈▬▬▬▬▬▬◈▬▬▬▬▬▬◈
افزودن دیدگاه جدید