مساله تعیین کننده ای در عقلانیت

سید حسین سیدی
عقل و تفکر

در عصر ما فریاد عقلانیت و منطق و از این گونه سخنان، فراوان شنیده می شود. ولی کسانی که بیشترین ادعای عقلانیت و منطق را دارند(اروپا و آمریکا)، دست به کارهایی می زنند که حتی در بین موجودات دیگر از این کارها انجام نمی گیرد(همجنس بازی). در حالی که شاخصه عقلانیت، حق محوری است.
حدیث سالار شهیدان درباره عقل
حقیقت این است که به فرموده اهلبیت(علیهم السلام)، عقلانیت جز با پیروی از وجدان و انسانیت حاصل نمی شود. امام حسین(علیه السلام) می فرماید: «لا یُکمَلُ العَقلُ اِلّا بِاتِّباعِ الحَق؛ عقل جز به پیروی از «حق» کمال نمی یابد.»[1] سالار شهیدان در جای دیگری، برای روشن شدن بحث،  اینگونه فرموده اند: «اَلا تَرَونَ اَنَّ الحَق لا یُعمَلُ بِه وَ الباطِل لا یُتَناهی عَنه‏؛ آیا نمی بینید که به حق عمل نمی شود و از باطل نهی نمی شود؟»[2]
چنانکه در ابتدای نوشتار عرض شد که، دنیای امروز علیرغم ادعای زیاد در مورد عقلانیت، کارهای ناشایست انجام می دهد. دولت جنگ طلب آمریکا که خود را به عنوان سردمدار دنیا معرفی می کند، بیشترین ادعا را در مورد عقلانیت دارد؛ اما...
نه تنها مسلمانان جهان، بلکه کشورهای غیر همسو با آمریکا، از دست ظلم و ستم آمریکا، ناله و فریادشان بلند است. کمتر روزی است که در اخبار و روزنامه ها از آدمکشی در آمریکا، خبری نشنویم و نخوانیم. زیرا که نژاد پرستی و خیلی از ناهنجاریهای غیراخلاقی دیگر در آمریکا، سبب بروز فجایع غیر عقلی در این کشورِ مدعی عقلانیت شده است.
به نظر می رسد عقلانیتی که آمریکا مدعی رواج آن در دنیاست، تنها منافع زودگذر و پیشرفت های دنیوی(علم و تکنولوژی) را در بر می گیرد و کار چندانی به وجدان و امور اخروی ندارد.
 عقلانیت یعنی اهتمام به هر دو دنیا
امام علی(علیه السلام) می فرماید: «أَفضَلُ النّاسِ عَقلاً أَحسَنُهُم تَقديرا لِمَعاشِهِ وَ أَشَدُّهُمُ اهتِماما بِإِصلاحِ مَعادِهِ؛ عاقل ترين مردم كسى است كه در امور زندگي خود، بهتر برنامه ريزى كند و در اصلاح آخرتش بيشتر همّت نمايد.»[3]
گر چه دولتهای اروپایی و آمریکایی در پیشرفت های دنیوی، موفق هستند؛ اما از آنجا که کاری به امور اخروی نداشته و حتی آموزه های ادیان را به سخره می گیرند(سقوط اخلاقی)، می توان گفت که اینها در حقیقت از عقلانیت بدور هستند.
انسان هایی که فرهنگ آمریکایی و اروپایی را در زندگی خود پیاده کرده اند و تنها عقلایت را  برنامه ریزی بهتر جهت پیشرفت های دنیوی می دانند و اعتنایی به وجدان و فطرت انسانی ندارند، در فردای قیامت، اینگونه مورد خطاب قرار می گیرند: «أَ لَمْ يَأْتِكمُ‏ نَذِير؛ آیا بسوی شما انذار دهنده ای نیامد.»[4] و آنها بعد از اقرار به آمدن انذاردهندگان، می گویند: ««لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا كُنَّا فىِ أَصحْابِ السَّعِير؛ اگر ما [دعوت سعادت‏بخش آنان را] شنيده بوديم، يا [در حقايقى كه براى ما آوردند] تعقل كرده بوديم، در ميان [آتش‏] اهل آتش سوزان نبوديم.»[5]

حاصل سخن اینکه؛ این آیه بر این حقیقت تاکید دارد که بی اعتنایی به آموزه های دینی، و پیروی نکردن از حق و حقیقت، عقلانیت انسان را در قیامت زیر سوال می برد. هر چند انسان در این دنیا خود را به عنوان عاقل ترین مردم معرفی کند و دیگران نیز بخاطر مصالحی، عاقل بودن او را تایید کرده و سخنان او را مد نظر خویش قرار دهند. نکته ای که در مورد دولت آمریکا وجود دارد و اکثر کشورهای دنیا و حتی متاسفانه برخی از روشنفکران جامعه اسلامی، چشم و گوش بسته، از سبک زندگی آمریکایی پیروی می کنند.
  
پی نوشتها:
1ــ بحارالانوار، ج 75، ص 127
2ـ الحياة / ترجمه احمد آرام ؛ ج‏5 ؛ ص259
3ـ تصنیف غررالحکم و دررالکلم،ص52
4ـــ آیه 8 ملک
5ــ آیه 10 ملک.

Share