نشست علمی انجمن حجتیّه (۱)| تحلیل تاریخی و ساختار تشکیلاتی (۱)
ناگفته‌هایی از انجمن حجتیّه؛ بررسی تاریخی و ساختاری
این نشست که به همّت مؤسسه حق‌پژوهی و با همکاری دفتر تبلیغات اسلامی خراسان رضوی برگزار شد، شامل چهار جلسه است. در جلسه اول، حجت‌الاسلام اکبری آهنگر به بررسی تشکیلات انجمن حجتیّه از گذشته تاکنون پرداخت. شرکت‌کنندگان به تحلیل و بررسی نقش این انجمن در تحولات مذهبی و سیاسی پرداخته و دیدگاه‌های مختلف را مطرح کردند.
در این جلسه آقای اکبری آهنگر، دربارهٔ تاریخچه و عقاید انجمن حجتیه بحث می‌کند و شیخ محمود حلبی، مؤسس این انجمن را معرفی می‌کند. بعد توضیح می‌دهد که انجمن با هدف مبارزه با بهائیت تأسیس شد، اما از ابتدا رویکردی غیرسیاسی داشت و در نهضت‌های سیاسی مانند نهضت ملی شدن نفت فعالیت آشکاری نداشت. همچنین، به اهمیت دادن بیش از حد انجمن به خواب و رؤیا، جایگاه شبه‌پرستشی حلبی نزد برخی اعضا، و مخالفت آن‌ها با تشکیل حکومت اسلامی در عصر غیبت، ولایت فقیه، فلسفه، عرفان و وحدت شیعه و سنی اشاره می‌کند. و تأکید می‌کند که برخی تفکرات انجمن همچنان در جامعه وجود دارد و حتی در بین برخی انقلابیون نیز دیده می‌شود.
موضوعات اصلی و نکات کلیدی این جلسه:
معرفی موسس و پیشینه خانوادگی:
- مؤسس انجمن حجتیه، شیخ محمود ذاکرزاده توللایی معروف به حلبی بوده است.
- شهرت "حلبی" به دلیل شغل پدر ایشان (حلبی‌ساز) بوده است.
- خانواده ایشان متدین بوده و مقید به رعایت امور شرعی مانند ننوشیدن آب خنک در ایام محرم یا کم کردن ساعات خواب در جای نرم بوده‌اند.
نکته عبرت‌آموز: سخنران با طرح این پرسش که چگونه فردی با چنین پیشینه‌ای به جایی می‌رسد که "فحش‌های رکیک به حضرت امام" می‌دهد و "نسبت عدم طهارت مولد حضرت امام" می‌دهد، بر ناکافی بودن صرف حضور در هیئت و مسجد و عزاداری تأکید می‌کند و لزوم وجود "چیزای دیگه کنارش" را مطرح می‌نماید.
مسیر تحول فکری و سیاسی شیخ محمود حلبی:
شیخ محمود حلبی در مشهد متولد شده و تحصیلات حوزوی داشته‌اند.
از شاگردان اساتید برجسته‌ای در حوزه خراسان (ادیب نیشابوری، فرزندان مرحوم آخوند خراسانی، آقا بزرگرگ شهیدی، حاج آقا حسین قمی) بوده‌اند.
دارای فن خطابه و بیان قوی بوده‌اند.
دارای شخصیتی "کنجکاو" بوده و در جوانی با فرقه‌ها، ادیان و تفکرات مختلف آشنا شده‌اند (از جمله صوفی‌گری، یادگیری زبان عبری برای آشنایی با یهود و مسیحیت).
نقطه عطف: آشنایی ایشان با بهاییت و جذب یکی از دوستان صمیمی‌شان (سید عباس علوی) توسط بهاییت، یکی از انگیزه‌های اصلی تأسیس انجمن حجتیه بوده است. سید عباس علوی بعدها از مبلغان برجسته بهاییت شد و آقای حلبی سال‌ها بعد با او مناظره می‌کرد.
ورود به عرصه سیاسی: شیخ محمود حلبی در ابتدا فعالیتی در مباحث سیاسی روز نداشته و در دوره رضاخان امکان فعالیت سیاسی بارز نبوده است. ایشان با مرحوم میرزا احمد کفایی (که سخنران او را "آخوند درباری" خطاب می‌کند) نیز مأنوس بوده‌اند.
تغییر ناگهانی در نهضت نفت: با شروع نهضت نفت در مشهد (حوالی ۱۳۲۷-۱۳۲۸)، شیخ محمود حلبی در ابتدا حضور نداشته، اما از سال ۱۳۳۰ ناگهان وارد این نهضت می‌شود. این تغییر ناگهانی مورد تعجب شخصیت‌های آن زمان قرار می‌گیرد.
توجیه ورود به سیاست با استناد به خواب: آقای حلبی خود دلیل ورود ناگهانی به نهضت نفت را "خواب دیدن پدر" عنوان می‌کند که در خواب به او گفته به آیت‌الله کاشانی حمایت کند.
جایگاه خواب و مسائل ماورایی در تفکرات انجمن:
- استناد به خواب و رؤیا به صورت "متعدد" در سخنرانی‌های آقای حلبی و شاگردان ایشان دیده می‌شود.
- سخنران این موضوع را با نقد آقای حلبی بر استناد به خواب در نوشته‌های ایقان (علیه بهاییت) در تضاد می‌داند و می‌پرسد چرا ایشان مکرر در جلسات خود به خواب استناد می‌کند.
نکته مهم: "پیوند زدن برخی از مبانی" به خواب مورد نقد قرار می‌گیرد.
استناد به خواب و مسائل "ماورایی" در این تشکیلات "خیلی زیاد" است و "برای عوام جامعه هم اینجور چیزا خیلی زود جذب کننده است".
مثال معاصر: سخنران به خانم لطفی آذر و جلسات ایشان اشاره می‌کند که در فضای خواب و مرید و مرادبازی فعال هستند و این را نمونه‌ای از جذابیت مسائل ماورایی برای عوام می‌داند.
قِدّیس‌سازی و جایگاه شیخ محمود حلبی در میان اعضا:
سخنران با نقل خاطراتی از "قدمای انجمن" و نیز نقل قولی از کتاب استاد رسول جعفریان (به نقل از استاد محمدرضا حکیمی و مهندس سجادی)، نشان می‌دهد که اعضای انجمن چه "اوج میزان جایگاهی" برای آقای حلبی قائل بوده‌اند.
نقل قول از استاد رسول جعفریان: "این در حالی بود که برخی از اعضای انجمن آقای حلبی را می‌پرستیدند". (با توضیح سخنران که منظور از "پرستیدن" اوج جایگاه در ذهن بوده، نه عبادت به معنی نماز خواندن).
نقل قول از استاد محسن غرویان: ایشان (که سابقه عضویت در انجمن را داشته‌اند) حالت اعضای انجمن نسبت به آقای حلبی را به حالت مردم نسبت به امام خمینی در حسینیه جماران تشبیه می‌کند که می‌گفتند "روح منی خمینی بت‌شکنی خمینی".
ادعای شیخ محمود حلبی درباره تأسیس انجمن: آقای حلبی در سال ۱۳۴۹ (با وجود صوت ضبط شده) برای اعضای انجمن سخنرانی کرده و می‌گوید: "من یقین دارم انجمن حجتیه را امام زمان تأسیس کرده است."
تأکید بر منشأ نامعلوم یقین: آقای حلبی می‌گوید: "به منشأ یقین من کار نداشته باشید." سخنران این را نشانه "تجدید" و تقویت نگاه اعضا به اتصال آقای حلبی به "یه جا وصله" (امام زمان) می‌داند.
این ادعا که "چه شب‌ها که نشست آقا گریه کرد التماس کرد که گروهی تأسیس شود که از من حمایت کند و بعد شماها معرفی شدید"، در ذهن اعضا ترسیم می‌کند که آن‌ها "یه گروهی که امام زمان تأسیسش کرده سرباز امام زمان" هستند.
نتیجه قِدّیس‌سازی: سخنران معتقد است به دلیل چنین نگاهی، "۱۰۰ تا آیت‌الله خمینی و حاج آقا روح‌الله و این مرجع تقلید و اون مرجع تقلید و این و اون بیان بگن آقا مسیری که داری میری غلطه تو اگه مبارزه با بهایتم می‌خوای بکنی باید بری ریشه رو بزنی نه شاخه رو چه قبل انقلاب چه بعد انقلاب انحرافات اینا رو بهش بگی دیگه تو گو شش نمیره".
این مسائل و خاطرات "دهان به دهان چرخیده" و به نسل جدید انجمن رسیده و توسط اساتید آن‌ها برای نوجوانان، فرزندان، در مدارس و هیئت‌ها بیان می‌شود.
افزودن دیدگاه جدید