ماه مبارک رمضان یکی از پرخیر و برکت‌ترین ماه‌ها به شمار می رود، ماهی است که در آن قرائت قرآن ثوابی دوچندان داشته و حتی خواب و نفس کشیدن روزه دار نیز ثواب دارد. ماه رمضان را می توان ماهی برای خودسازی و تصفیه‌ی و پالایش روح دانست. در این ماه تمام اسباب و وسایل در کار است که انسان بتواند آلودگی ها و خبائث روحی خود را کنار گذاشته و به سوی الله رشد و تکامل یابد.
امام سجاد(علیه السلام) در دعای 44 صحیفه‌ی سجادیه در مورد ماه مبارک رمضان می فرمایند: « وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي جَعَلَ مِنْ تِلْكَ السُّبُلِ شَهْرَهُ شَهْرَ رَمَضَانَ، شَهْرَ الصِّيَامِ، وَ شَهْرَ الْإِسْلَامِ، وَ شَهْرَ الطَّهُورِ، وَ شَهْرَ التَّمْحِيصِ، وَ شَهْرَ الْقِيَام [1] حمد و سپاس خداوندى را كه يكى از آن راهها كه در برابر ما گشوده، ماه خود، ماه رمضان است، ماه صيام و ماه اسلام، ماه پاكيزگى از آلودگىها، ماه رهايى از گناهان، ماه قیام.»
امام در این فقره از دعای 44 صحیفه سجادیه 6 نام برای ماه مبارک رمضان بیان می دارند.
رمضان، صیام، اسلام، طهور، تمحیص، قیام.
یکی از نامهایی که امام برای ماه مبارک رمضان قرار داده است را می توان به ماه قیام عنوان کرد و برای اینکه بتوان ماه رمضان را ماهی برای قیام کردن بیان داشت، سه فلسفه یا حکمت می توان در نظر گرفت:
الف: رمضان ماهی برای قیام علیه خود
ماه رمضان را می توان ماهی برای قیام کردن در برابر نفس و خواهشهای نفسانی خود دانست بصورتی که تمام اعضا و حوارح انسان روزه دار باشند، نه اینکه فقط کف نفس از خوردن و آشامیدن کرده باشیم.
امام صادق در روایتی می فرمایند:
«إِذَا صُمْتَ فَلْيَصُمْ سَمْعُكَ وَ بَصَرُكَ وَ شَعْرُكَ وَ جِلْدُكَ [2] آنگاه که روزه می گیری باید چشم و گوش و مو و پوست تو هم روزه دار باشند. (یعنی از گناهان پرهیز کند).»
حضرت محمد مصطفی(صلی الله علیه و آله و سلم)، زنی را مشاهده کردند، در حالی که روزه بود به کنیز خود دشنام می داد.
رسول الله، غذایی طلبیدند و به آن زن گفتند:
از این غذا بخور!
زنی که فحاشی می کرد عرض کرد: من روزه هستم!
پیامبر فرمودند:
چگونه روزه هستی در حالی که به کنیزت دشنام داده ای؟!
چه اندک هستند روزه داران حقیقی!
و چه بسیارند گرسنگی کشندگان! روزه داری فقط خودداری از خوردن و نوشیدن نیست. [3]
خواجه نصیرالدین طوسی می فرماید:
«در کتابی از قول یکی از حکمای یونان خواندم که اگر یک کشتی در دریا گرفتار طوفانهایی همچون کوه شود، نجات دادن این کشتی و اهل آن از کسی که دچار رذائل اخلاقی است! آسان تر است از نجات کسی که دچار حسد، خودبینی، غضب، منیت و مال حرام است.» [4]
بهمین دلیل ماه رمضان را می توان ماهی برای مبارزه با خبائث و کثیفی‌های نفس خود دانست.
ب: قیام علیه دشمنان خدا
یکی دیگر از عواملی که می توان ماه رمضان را ماه قیام بنا به فرموده امام سجاد(علیه السلام) دانست قیام علیه دشمنان خدا که در زمان پیامبر اکرم و دو جنگ ایشان که در این ماه اتفاق افتاده است یعنی غزوه بدر که در هفدهم رمضان سال دوم هجری در منطقه بدر روی داد و همچنین غزوه تبوک که غزوه تبوک یا فاضحه از جنگهای حساس بین مسلمانان و رومیان که در سال نهم هجری بر پا شد و به صلح انجامید نیز در روز سوم ماه مبارک رمضان واقع گشت. بهمین دلیل با اینکه در ماه مبارک رمضان مسلمانان شکمهایی گرسنه و دهانهایی تشنه بخاطر این ما داشته اند از جهاد ممنوع نشده بودند.
ج: قیام الیل
ازجمله عواملی که می توان ماه رمضان را ماه قیام بیان داشت، ماهی برای تمرین برای نماز شب دانست. خداوند در سوره اسراء به پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) می فرماید: « وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَكَ عَسَى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَحْمُودًا [اسراء/79] و بعضی از شب را به خواندن قرآن (در نماز) بیدار و متهجّد باش، که نماز شب خاص توست، باشد که خدایت تو را به مقام محمود (شفاعت کبری) مبعوث گرداند.»
در ماههای دیگر شاید کمی سحرخیزی سخت باشد، اما به بهانه‌ی خوردن سحری می توان ماه مبارک رمضان را تمرینی برای قیلم الیل دانست.
نتیجه:
رمضان ماه قیام، ماه شوریدن علیه خود، ماه شورش علیه دشمنان خدا و شوریدگی شبانه است.
پی نوشت:
[1]. على بن الحسين عليه السلام، امام چهارم، الصحيفة السجادية، دفتر نشر الهادى، قم، چاپ اول، 1376ش، ص186.
[2]. كلينى، محمد بن يعقوب بن اسحاق، الكافي (ط - الإسلامية)، دار الكتب الإسلامية ، تهران، چاپ چهارم، 1407 ق، ج4، ص87.
[3]. همان، ج 4 ، ص88.
[4]. شیخ حسین انصاریان، حسنات و سیئات، نشر دارالعرفان، چاپ اول، زمستان94، ص29.
مطالب مرتبط
