موارد خمس - موارد وجوب خمس :
موارد خمس یا موارد وجوب خمس را در کتاب های فقهی منابع شیعی این واجب مهم مالی را هفت چیز بر شمرده اند : 1 ـ منفعت كسب 2 ـ معدن 3 ـ گنج 4 ـ مال حلال مخلوط به حرام 5 ـ جواهرى كه به واسطه غواصى ، يعنى فرو رفتن در دريا به دست مى آيد 6 ـ غنيمت جنگ 7 ـ زمينى كه كافر ذمى از مسلمان بخرد. در این پستها سعی داریم احكام اينها را از استفتائاتی که از مراجع عظام شده خدمتتان تقدیم کنیم.
پیشنهادی: پاسخ به 20 سوال اول
موارد خمس 21. پرسش: در مورد خمس اموالی که از قبل تعدادی کتاب و قطعه زمینی که جزء دارایی بنده بود و تا مدتی چند سال قبل از ازدواج از آنها استفاده نمی کردم و نیز جهیزیه همسرم آیا خمس دارد یا خیر؟ (مقلد آقای مکارم)
پاسخ: کتاب ها اگر مورد نیاز باشد و لو یک سال خوانده نشود خمس ندارد و جهیزیه همسر هم در صورتی که زائد بر شأن نباشد خمس نداد و اما خمس زمین مذکور را باید بپردازد.[1]
موارد خمس 22. پرسش: آیا خمس از مالیات کفایت می کند؟ اصلاً ادله اثبات خمس چیست؟
پاسخ: خمس واجب مالی است که خداوند بر مسلمین واجب فرموده است و در قرآن مجید آیه شریفه ی: «واعلموا انما غنمتم من شیءٍ فان لله خمسه و للرسول...»[2] بر آن دلالت دارد و در روایات وارده از ائمه ـ علیهم السّلام ـ موارد وجوب و مصرف آن تعین گردیده است می توانید به کتاب وسائل الشیعه، جلد ششم مراجعه فرمائید. و اما مالیات عبارت از هزینه زندگی جمعی است که مردم برای اداره بهتر امور اجتماعی خود می پردازند و ممکن است به تناسب موارد کم یا زیاد گردد. و پرداخت مالیات کفایت از خمس نمی کند. کما اینکه پرداخت خمس به جای مالیات محسوب نمی شود. خمس بر مازاد درآمد تعلق می گیرد به خلاف مالیات که به صورت مستقیم و غیر مستقیم دریافت می گردد.[3]
موارد خمس 23. پرسش: آیا به پولی که برای خرید مسکن در طول یک سال مالی ذخیره می شود تا بعداً بتوانیم با آن خانه بخریم خمس تعلق می گیرد یا خیر؟
پاسخ: به نظر بعضی از مراجع عظام به وجه مذکور که برای خرید خانه پس انداز شود برای کسی که راه دیگری برای خرید خانه جز این طریق ندارد خمس تعلق نمی گیرد، ولی به نظر بعضی دیگر خمس دارد. نظر مرجع تقلید خود را در این خصوص جویا شوید.[4]
موارد خمس 24. پرسش: فردی زمینی را خریده و قبلاً خمس آن را داده، اگر بعد از چند سال بخواهد این زمین را بفروشد آیا به پولی که بابت فروش زمین سود عاید او شده است، خمس تعلق می گیرد یا خیر؟ (مقلد آیت الله بهجت)
پاسخ: اگر برای تجارت زمین را خریده است اضافه قیمت خمس دارد و اگر برای ساختن خانه مورد نیاز خریده است خمس ندارد.[5]
موارد خمس 25. پرسش: پدرم پیر و بازنشسته است حدود یک میلیون تومان پول پس انداز کرده و آن پول را نیز به برادرم داده حال خمس آن به چه صورت است؟
پاسخ: اگر قبل از گذشتن یک سال پول خود را به دیگری بخشیده باشد خمس واجب نیست. و اما اگر پس از گذشت یک سال پول خود را به دیگری قرض داده یا بخشیده است باید خمس آن را بپردازد. البته اگر فعلاً پول در اخیتار برادرتان است هر وقت آن را پس داد بلافاصله خمس آن باید پرداخت شود.[6]
موارد خمس 26. پرسش: به عرض می رسانم اینجانب و همسرم مبلغی را به عنوان علی الحساب حج واجب به بانک واریز کرده ایم و از باب تتمه آن مبلغ دیگری را نیز واریز می کنیم که آن هم بعد از نوبت یعنی یک الی دو سال دیگر می باشد، لطفاً بفرمائید بعد از طی یک سال بر این مبلغ خمس تعلق می گیرد؟ (مقلد آیت الله صافی)
پاسخ: اگر پول از درآمد همان سال باشد و سال خمسی بر آن نگذشته باشد خمس ندارد.
موارد خمس 27. پرسش: مادرم هر هفته مقدار اندکی پول پس انداز می کند تا برای خرید جهیزیه دخترش مصرف کند و اگر سال خمسی بر این پول ها بگذرد آیا خمس به آن تعلق می گیرد؟ (مقلد آقای فاضل)
پاسخ: اگر برای تهیه جهیزیه مورد نیاز و در حد شأن راهی غیر از این نداشته باشید و در موقع نیاز نتوانید تهیه کنید در این صورت خمس تعلق نمی گیرد.[7]
موارد خمس 28. پرسش: پولی را برای خرید ماشین، خانه و... که در دراز مدت محقق می شود و گاهی بیش از یک سال از این پول می گذرد و در بانک پس انداز می شود و با توجه به این که این پول مازاد احتیاج ما نیست و واقعاً به آن نیازمندیم حال آیا به این پول خمس تعلق می گیرد؟ (مقلد آیت الله لنکرانی)
پاسخ: اگر نیاز به خرید ماشین و یا خانه مسکونی داشته باشید و راهی به جز پس انداز تدریجی نداشته باشید خمس به آن تعلق نمی گیرد.[8]
موارد خمس 29. پرسش: به اشیائی که داخل در ویترین خانه جای دارد خمس تعلق می گیرد؟
پاسخ: اگر در حد شأن و نیاز باشد و از درآمد بین سال باشد خمس تعلق نمی گیرد.[9]
موارد خمس 30. پرسش: اگر کسی تا حال خمس نداده است ولی الآن می خواهد برای خود سال خمسی قرار دهد و حق الهی را به جا آورد چه باید بکند؟ (مقلد آیت الله بهجت)
پاسخ: باید یک زمان را به عنوان ابتداء سال خمسی خود قرار دهد و نسبت به درآمدهای گذشته با مرجع تقلید خود یا وکیل شرعی ایشان مصالحه نمائید.[10]
موارد خمس 31. پرسش: شخصی مبلغ پانصد تومان در حالی که مخلوط به حرام است را در بانک می گذارد و بعد از آن چند صد هزار تومان به آن اضافه می کند، وضعیت آن پولها چگونه می شود آیا همه ی پول ها مخلوط به حرام است یا اینکه تنها همان پانصد تومان مخلوط به حرام است؟ (مقلد آیت الله فاضل)
پاسخ: خیر ـ همه مخلوط به حرام نیست. ابتدا باید خمس پانصد تومان مخلوط به حرام را بپردازد تا آن پول قابل تصرف شود و این در صورتی است که مقدار حرام و صاحب آن را نشناسد، در نتیجه تصرف در همه آن پول بی اشکال می شود.
موارد خمس 32. پرسش: پدر من خمس نمی دهد اگر من بخواهم تعدادی مهمان دعوت کنم از پدرم مقداری پول خواهم گرفت حال باید من ابتدا خمس این مال دریافتی را پرداخت و سپس خرج کنم یا خیر؟ (مقلد رهبری)
پاسخ: چون پولی را که پدرتان می دهد معلوم نیست خمس در آن باشد تصرف شما در آن اشکالی ندارد و تفحص و بررسی هم لازم نیست تا مطلب برایتان تعیین شود، بلکه همین که مشکوک باشید بدون دادن خمس، در تصرف مجاز هستید. زیرا ممکن است پولی را که پدر به شما می دهد از مواردی باشد که هنوز سال آن سر نرسیده پس دادن خمس آن واجب نیست که با وجود این احتمال شما تکلیفی نخواهید داشت.[11]
موارد خمس 33. پرسش: خمس چه موقع به طلا تعلق می گیرد؟ (مقلد امام)
پاسخ: اگر طلا را از پولی که خمس به آن تعلق گرفته بخرند و یا مورد استفاده قرار نگیرد یا مازاد بر شأن باشد خمس دارد اما اگر از انگشتر و النگو استفاده می کنید و زیادتر از شأن شما نیست خمس ندارد. و همین طور اگر کسی آن طلا را به شما بخشیده باشد خمس ندارد.[12]
موارد خمس 34. پرسش: آیا پول دفترچه سپرده ای که در بانک چند سال مانده و جهت بستن آن به بانک مراجعه کرده و در آن موقع سود چند سال را حساب کرده و یکجا می دهد، آیا علاوه بر خود مبلغ سپرده به سود آن هم خمس تعلق می گیرد؟
پاسخ: اگر سود مربوط به امسال باشد خمس ندارد اما اگر سودی است که مربوط به گذشته بوده و سال بر آن گذشته است و امسال دریافت کرده اید، خمس دارد و خمس آن را فوراً بپردازید.[13]
موارد خمس 35. پرسش: آیا به شهریه طلاب خمس تعلق می گیرد؟
پاسخ: طبق نظر مرحوم امام و برخی دیگر از مراجع شهریه خمس ندارد.[14]
موارد خمس 36. پرسش: نظر به اینکه معادن خمس دارند. آیا امروزه نفت سفید، بنزین، گازوئیل و مانند آنها خمس دارد یا نه برای مصرف کنندگان چطور؟
پاسخ: برای مصرف کنندگان خمس ندارد.[15]
موارد خمس 37. پرسش: زمین های زراعی که موات بوده و احیاء کرده و با آنها کشاورزی می کند آیا اصل زمین خمس دارد یا خیر؟
پاسخ: خمس دارد. [16]
موارد خمس 38. پرسش: باغی را خریده هم برای استفاده شخصی و هم برای کسب و امرار معاش، مسأله ی خمس باغ و میوه های آن را بیان فرمائید؟
پاسخ: اصل باغ خمس دارد و میوه در زائد بر مؤونه خمس دارد.[17]
موارد خمس 39. پرسش: کشاورزانی هستیم که با وامی که از دولت به ما داده می شود چاه عمیق حفر می کنیم و با اقساط، سال به سال وام آن را می پردازیم و سال خمسی نیز داریم، آیا این چاه و موتور آب آن جزو سرمایه ی زراعت است که در بین هر سال که از اقساط وام را می دهیم سر سال باید آن را حساب نموده و خمس آن را بدهیم؟ یا پس از تمام شدن اقساط، مجموع آن را حساب نموده، خمس آن را بدهیم یا اینکه اصلاً سرمایه ی زراعت نبوده و خمس به آن تعلق نمی گیرد؟
پاسخ: زمین و چاه آب و موتور، حکم سرمایه را دارد، هر مقدار از آن را که قسط آن تا سر سال پرداخت شده خمس دارد.[18]
موارد خمس 40. پرسش: شخصی دو محل درآمد یا چند محل درآمد دارد، مثلاً حقوق دولتی می گیرد و ماشین هم کرایه می دهد آیا باید برای هر کدام از این دو شغل سال خمسی قرار دهد؟ و آیا می شود ضرر یکی به سود دیگری جبران شود؟
پاسخ: می تواند برای هر یک سال جداگانه قرار دهد ولی در فرض سؤال، زیان در یکی از سود در دیگری جبران نمی شود.[19]
[1] (ر.ک توضیح المسائل آیت الله مکارم، م1497 و 1507).
[2] (آیه ی 41 سوره ی انفال)
[3] (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، س199 و س200 ـ ترجمه اجوبه الاستفتائات مقام معظم رهبری، چاپ وزیری، س1031).
[4] (جامع المسائل آیت الله فاضل لنکرانی، ج1، س676 ـ و توضیح المسائل آیت الله بهجت، م1391).
[5] (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج2 ، ص38، م1796).
[6] (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص351 و س96).
[7] (ر.ک جامع المسائل آیت الله فاضل لنکرانی، س746).
[8] (ر.ک جامع المسائل آیت الله فاضل لنکرانی، ج1، س679 و س703).
[9] (ر.ک جامع المسائل آیت الله فاضل لنکرانی، س725)
[10] (ر.ک توضیح المسائل دوازده مرجع، ج2 ، م1797).
[11] (ر.ک: ترجمه اجوبه الاستفتائات مقام معظم رهبری، چاپ وزیری، س929 و س930).
[12] (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص375، س94).
[13] (ترجمه اجوبه الاستفتائات مقام معظم رهبری، چاپ وزیری، س955 و 956 و جامع المسائل آیت الله فاضل لنکرانی، ج1، س886).
[14] (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص203 و 205 ـ جامع المسائل آیت الله فاضل لنکرانی، ج1، س812 ـ ترجمه اجوبه الاستفتائات مقام معظم رهبری، چاپ وزیری، س1027).
[15] (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص347، س5).
[16] (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص347، س5).
[17] (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص348، س8).
[18] (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص348، س10).
[19] (ر.ک استفتائات امام(ره) ج1، ص350، س17).
برگرفته از نرم افزار پاسخ 2
مطالب مرتبط
