سؤال: از طرفى قرآن مى فرمايد: «الا بِذِكرِ اللّهِ تَطمَئِنُّ القُلوب»،[1] بدين معنى كه فقط با ياد خدا قلب ها به آرامش مى رسند. از طرف ديگر قرآن درباره ازدواج مى فرمايد كه انسان با همسرش به آرامش و سكينه مى رسد![2] شما آرامش بين زوجين را چطور معنى مى كنيد كه تضادى با آيه ى قبل نداشته باشد.
جواب: ما نمى گوييم؛ آرامش بين زوجين، يك نوع آرامش ديگرى است. چون وقتى يك هسته توحيدى به نام خانواده پديد آمد و خود را به همه ى جبهه هاى توحيدى تاريخ متصل ديد، و هر عضوى از اعضاء خانواده با نفى خود براى چنان هدفى از خودخواهى آزاد گشت، جز خدا را در روبه روى خود نمى بيند. «ذكراللّه» يعنى نفى خود براى حفظ مركز توحيدى، و خانواده يكى از آن مراكز است. اين كه مى فرمايد همسر هركس موجب آرامش اوست، براى اين است كه متذكر حيات توحيدى جارى در خانواده است. اين ديگر يك «انس حقيقى» با خدا است، منتها در بستر خانواده، مثل انس حقيقى با خدا در مسجدالحرام. وقتى مى فرمايد: «الا بِذِكرِ اللّهِ تَطمَئِنُّ القُلوب» اين ياد خدا صورت ها و بسترهاى مختلفى دارد، يكى از بسترهايى كه ياد خدا را فراهم مى كند، بستر خانه اى است كه بر اساس توحيد بنا مى شود، تا هركس با رعايت حقوق ديگرى، منيت خود را نفى كند.
يكى ديگر از عوامل توحيدى خانواده انگيزه ى عفاف است و باقى ماندن در زير ولايت الهى، از جمله انگيزه هاى جوان مسلمان جهت ازدواج نجات از خطرات نگاه به نامحرم است تا با محرم اصلى خود كه خداوند است همواره مرتبط باشد. و از اين جهت نيز خانواده صورت ياد خدا و «ذِكْرُاللّه» است و عامل آرامش، و خداوند به اين زن و شوهر كه با چنين انگيزه اى ازدواج كرده اند محبت و آرامش خاص خود را ارزانى مى دارد، وگرنه به مرد و زن غريبه كه با يكديگر ارتباط دارند فقط شهوت مى دهد. مودت و رحمت درواقع همان انسى است كه در بستر ارتباط با خدا در زن و شوهر فراهم مى شود. عمده آن است كه از خانواده به عنوان اصيل ترين هسته ى توحيدى غفلت نشود تا اين نتايج را به دست آوريم.
ممكن است تصورتان اين باشد كه اين طور طرح كردن خانواده يك حالت آرمانى و دور از واقعيت است. زيرا نمونه هايى كه در خانواده هاى خودمان بين پدر و مادرها سراغ داريم اين طورها نيست. در صورتى كه به نظر بنده اگر دقيق بررسى فرماييد و خانواده هاى خودتان را با زندگى هاى دنياى جديد كه هيچ جنبه ى دينى در آن نيست، مقايسه كنيد مى بينيد به صورت نامرئى روح توحيد و جنبه ى تذكر الهى در آن ها با كم و زيادش، حاكم است. اسلام روى هم رفته در جامعه اسلامى خانواده ها را به بستر توحيدى مى كشاند. بحران به دست آمده در پنجاه ساله ى اخير نگذاشته تا از اسلام درست بهره گيرى كنيم، همان طور كه از نمازمان نتوانسته ايم در راستاى دورى از فحشاء و منكر درست بهره گيرى نماييم. با اين حال همين امروز اكثر خانواده هاى سنتى در يك بستر توحيدى تنفس مى كنند، هرچند غرب زدگى آن ها در بى رنگ كردن تأثير اسلام بى نقش نيست، ولى وقتى با خانواده هايى كه تماماً تجددزده شده اند مقايسه مى كنيد، تأثير نور توحيد بسيار محسوس مى شود. اين طور نيست كه غرب توانسته باشد تمام حيات توحيدى خانواده هاى ما را بگيرد.
هنوز در جامعه ى ما به ازدواج به عنوان يك سنّت نبوى نگريسته مى شود. همين حالا كه بحث ازدواج پيش مى آيد حتى در بين خانواده هايى كه از بسيارى جهات از دين فاصله گرفته اند ازدواج را به عنوان يك سنّت نبوى در جلوى خود دارند، نفسِ چنين نگاهى به ازدواج، هرچند ضعيف، ولى بالاخره رنگ توحيدى آن را مى پذيرد. مى بينى همان دختر و پسرى كه با هم بر خلاف دستورات دين دوست شده اند، با اين همه مى گويند: بايد صيغه اى بخوانيم و محرم شويم، اين نشان مى دهد باز هم در فطرت خود مى خواهد اين هسته را به توحيد متصل كند. هرچند در بين اين قشر موضوع مورد بحث بسيار آسيب ديده است و در شرايط مساعد برگشت ها دوباره به سوى خانواده ى توحيدى است. ما بايد نگذاريم موضوع فراموش شود.
سؤال: شما قبلًا فرموديد: «ازدواج يعنى در كنار هم آمدنِ زن و مردى كه نمى توانند به تنهايى نيازهاى خود را برطرف كنند، تا بهتر به اهداف خود برسند» منظورتان از اين كه «به تنهايى نمى توانند نيازهاى خود را برطرف كنند، چيست؟
جواب: خود قرآن مى فرمايد: «وَ لا تَتَمَنَّوا ما فَضَّلَ اللّهُ بِه بَعْضُكُم عَلَي بَعضٍ»؛[3] آرزوى شما اين نباشد كه آن توانايى ها و امتيازاتى كه خداوند به هركدام نسبت به ديگرى داده، شما داشته باشيد. هركدام كمالاتى داريد كه ديگرى ندارد، يك كمالاتى به اين داده كه به آن يكى نداده است و برعكس. اين نشان مى دهد كه زن و مرد در صورت مجموعه بودن كامل اند. بنابراين انسان ها به تنهايى نمى توانند بار خود را به راحتى به منزل برسانند.
----------------------------------
[1] - سوره رعد، آيه 28.
[2] - سوره روم، آيه 21 ..
[3] - سوره نساء، آيه 32 ..
