بخش سوم:

بخش سوم:

محارم و گروهی از زنان که‌ازدواج با آنها حرام است

1

محارم

1. محارم نسبی

سؤال 262. آیا عمّه و خاله مادر و پدر و عمّه و خاله پدر بزرگ و مادر بزرگ جزء محارم هستند؟
جواب: عمّه و خاله پدر و عمّه و خاله پدر پدر و عمّه و خاله مادر و عمّه و خاله مادر مادر، هر چه بالا روند به انسان محرمند.
سؤال 263. چه مدرکی برای محرمیت دایی جز شهرت فتوایی وجود دارد؟
جواب: این مسأله صریحاً در آیه 23 سوره نساء آمده است، آن جا که می‌فرماید: «وَ بَنَاتُ الاخِ وَ بَنَاتُ الْاخْتِ» مسلّماً هنگامی که دختر خواهر به شخصی محرم باشد دایی هم با او محرم می‌شود زیرا از یک طرف دختر خواهر است و از یک طرف دایی.
سؤال 264. اگر از نظر طبّی این امکان فراهم گردد که همانند سایر اعضا بتوان تخمدان یک زن را به زن دیگر پیوند زده، در این صورت اگر زن دوم (دریافت کننده پیوند) در اثر ازدواج صاحب فرزند شود، با توجّه به این که نطفه، حاصلِ لقاح سلول‌های زایای مرد (اسپرم) با سلول‌های زایای موجود در تخمدان (تخمک) زن اوّل است و طبیعتاً از نظر وراثت و خصوصیات فردی و ژنتیکی، پنجاه درصد متعلّق به زن اوّل است. حال از نظر شرعی، مسأله محارم شوهر و زن اوّل و دوم و محارم فرزند چگونه است؟
جواب: در صورتی که تخمدان زنی را به دیگری پیوند بزنند و جزء بدن او شود، یعنی پیوند کاملًا بگیرد، در این صورت هرچه از آن متولّد شود متعلّق به زن دوم است، و رابطه‌ای با زن اوّل ندارد.
سؤال 265. آیا زن یا مرد مسلمان، با مرتد شدن به محارم خود نامحرم می‌شود؟
جواب: نامحرم نمی‌شود؛ جز زن و شوهر که باید از هم جدا شوند.
سؤال 266. می‌گویند زنازاده نه ارث می‌برد، و نه محرمیت برایش حاصل می‌گردد. آیا این مطلب صحّت دارد؟
جواب: زنازاده ارث نمی‌برد، ولی محرمیت و سایر آثار را دارد.
سؤال 267. آیا در بهشت محرم و نامحرم وجود دارد؟ اگر دارد به چه صورت است؟ و اگر ندارد، آیا محارم می‌توانند با هم ازدواج کنند؟
جواب: در بهشت کسی هوس ازدواج با محارم و سایر کارهای ناپسند را نمی‌کند.

 

2. محارم سببی

سؤال 268. پس از ازدواج چه کسانی به مرد محرم می‌شوند؟
جواب: هرگاه کسی زنی را برای خود عقد نماید، هر چند با او نزدیکی نکرده باشد، مادر و مادر مادر آن زن و مادر پدر او هر چه بالا روند به آن مرد محرم می‌شوند، ولی دختر زن و نوه دختری و پسری آن زن در صورتی به آن مرد حرام می‌شوند که با آن زن نزدیکی کرده باشد.
سؤال 269. پس از ازدواج چه کسانی به زن محرم می‌شوند؟
جواب: پدر شوهر و جدّ او هر چه بالا روند و پسر و نوه پسری و دختری شوهر، هرچه پایین آیند به زن او محرمند، چه قبل از عقد متولد شده باشند یا بعد از عقد.
سؤال 270. آیا عروس زوجه انسان (یعنی زوجه فرزندی که آن زن از شوهر دیگر دارد) بر او محرم است؟
جواب: تنها عروس خود انسان یعنی همسر پسرش بر او محرم است نه عروس همسرش.
سؤال 271. اگر مردی همسرش را طلاق دهد و آن زن بعد از طلاق و عدّه، با فردی دیگر ازدواج کند و از ازدواج دوم دختری متولّد شود، آیا شوهر اوّل می‌تواند بعد از رسیدن آن دختر به سنّ ازدواج با او ازدواج کند؟
جواب: دختر زن انسان از شوهر دیگر با او محرم است (به شرط دخول با آن زن) و فرقی میان دخترانی که قبل از نکاح و بعد از طلاق متولّد شده‌اند نیست.
سؤال 272. مردی زنی را برای مدّت کوتاهی صیغه کرده، بعد از انقضای مدّت، محرمیت بین مرد با دختر زنی که صیغه شده باقی است چه زن زنده باشد یا فوت کرده باشد آیا نسبت به دختر دختر این زن و همچنین هر چه پایین رود، نیز محرمیت باقی است؟
جواب: چنانچه با آن زن نزدیکی کرده باشد دختران آن زن مطلقاً براو حرامند.
سؤال 273. اگر زنی که شوهر او مرده است و از او پسران و دخترانی دارد با مرد دوّمی ازدواج کند آیا شوهر دوم به دختران این خانم محرم است؟
جواب: شوهر دوم پس از عروسی با آن زن نسبت به دختران آن زن از شوهر اوّل محرم است.
سؤال 274. شخصی با همسر شهیدی که دارای یک دختر است، ازدواج کرده، آیا این دختر بر پدر این آقا (پدربزرگ) محرم است، اگر نیست راه محرم شدن چیست؟
جواب: نامحرم است، ولی هرگاه آن پدر فرزند دیگری داشته باشد و صیغه شرعی این دختر را با آن فرزند بخوانند، حکم عروس او را پیدا می‌کند و بر او محرم می‌شود.
سؤال 275. مردی دارای دو زن است و از هر دو دارای اولاد است و می‌دانیم که اولاد پسر و اولاد اولاد پسر این زن با آن زن محرمند، اینک سؤال این است که آیا اولاد دخترآن زن (نوه دختری‌زن اوّل) نیز به زن دیگر محرمند؟
جواب: نوه‌های پسری و دختری همه با آن زن محرمند، زیرا زن پدر و زن جد جزء محارمند.
سؤال 276. چون قرار است در آینده نزدیک فرزندی را از طریق اداره بهزیستی به عنوان فرزند خوانده (پسر یا دختر) جهت سرپرستی قبول نمایم، لذا خواهشمند است نظرات خود را پیرامون سؤالات ذیل مرقوم فرمایید.
الف) با توجّه به آیه 5 سوره احزاب، نامگذاری فرزند به نام شخصی که فرزند را جهت سرپرستی قبول می‌نماید چه حکمی دارد؟
جواب: نباید چیزی بر خلاف واقع بگوید و او را فرزند خود بنامد؛ مگر این که ضرورتی ایجاب کند.
ب) از نظر شرعی رابطه مادر و پدر با فرزند خوانده (پسر یا دختر) با توجّه به قضیه محرمیت چگونه می‌باشد؟ آیا خواندن صیغه محرمیت کفایت می‌کند؟
جواب: صیغه محرمیت در این جا معنا ندارد؛ مگر آن فرزند مثلًا دختر باشد و او را با اجازه حاکم شرع به عقد موقّت پدر آن مرد درآورند تا نسبت به آن مرد به عنوان زن پدر محرم شود، یا در صورت پسر بودن آن فرزند، شیر خواهر یا مادرزن را بخورد.
ج) اگر در آینده به خواست خداوند فرزندی از پدر و مادر متولّد گردید (پسر یا دختر)، رابطه آنها از نظر محرمیت با فرزند خوانده چگونه خواهد بود؟
جواب: اگر طبق مسأله قبل عمل کنند و زن پدر او شود به همه فرزندان او محرم می‌شود.
د) از نظر مشروع و نامشروع بودن فرزند، آیا گفته نماینده بهزیستی کفایت می‌نماید؟
جواب: آری؛ برای مشروعیت کافی است.
سؤال 277. شخصی پس از فوت همسرش دوباره ازدواج کرده و مادرزن اوّل او نیز دوباره ازدواج کرده است، آیا هنوز با مادر زن اوّل محرم است؟ در صورت طلاق چطور؟ اگر پسر کسی بمیرد و عروس او شوهر دیگری کند یا عروسش طلاق بگیرد و با دیگری ازدواج کند، آیا باز هم به پدر شوهر اوّل محرم است؟
جواب: مادر زن در هر حال محرم است و عروس هم در هر حال به پدر شوهر محرم است.
سؤال 278. مردی دارای دو زن است و از هر زنی چنددختر دارد همه دخترها را شوهر داده، آیا شوهران این دختران به زن دیگر آن مرد محرمند؟ و آیا فرزندان و نوه‌ها چه از این دختران و چه از آن دختران، نسبت به زن‌های دیگر آن مرد محرمند؟
جواب: بچه‌ها و نوه‌ها به مرد و زن محرمند ولی داماد یک زن به زن دیگر محرم نیست.
سؤال 279. آیا مادر زن دوم به پسر زن اوّل محرم است؟
جواب: محرم نیست.
سؤال 280. در صورتی که زن اوّل از شوهر اوّلی خود (غیر از شوهر فعلی) پسری داشته باشد، تکلیف این پسری که از شوهر قبل بوده است با زن و مادر زن شوهر دوم چیست؟
جواب: محرم نیستند.
سؤال 281. همسر حقیر هفت سال پیش فوت نمود. پس از سر و سامان دادن فرزندانم و سپری شدن هفت سال از فقدان وی، در مشهد مقدّس تجدید فراش کردم و با خانم مؤمنه و صالحه‌ای ازدواج نمودم. مستدعی است بفرمایید آیا بنده نسبت به دختران و عروسی که دارند محرم هستم؟ و فرزندان من نسبت به ایشان چطور؟
جواب: شما نسبت به دختران همسرتان محرم هستید (البتّه بعد از عروسی و دخول با همسرتان) و امّا نسبت به عروسهای او محرم نیستید، فرزندان شما نیز نسبت به همسر جدیدتان محرم هستند.
سؤال 282. آیا زن پدر نسبت به فرزندان دختر و پسر شوهر خود که از زن دیگری می‌باشند محرم است؟
جواب: همه با هم محرمند.
سؤال 283. زن و شوهری بچه دار نمی‌شوند، اگر بخواهند بچّه‌ای از شیرخوارگاه اختیار کنند برای محرم شدن با مرد و زن چه راه شرعی وجود دارد؟
جواب: اگر دختر باشد و پدر مرد در حیات است میتوان عقد موقّت دختر را با اجازه حاکم شرع، برای پدر خواند و حکم زن پدر را پیدا کند و محرم شود و اگر خواهر، یا مادر، یا زن برادر، یا برادرزاده ها، یا خواهرزاده های مرد شیر داشته باشند و بچّه شیرخوار باشد و از شیر آنها (با شرایط لازم) بخورد، حکم خواهرزاده، یا خواهر یا برادرزاده رضاعی پیدا کرده محرم می‌شود. و در صورتی که پسر باشد راه محرمیت آن است که از شیر خواهر، یا مادر، یا زنِ برادر، یا خواهرزاده‌ها، یا برادرزاده‌های آن زنِ فاقد فرزند بخورد تا آن زن، خاله یا خواهر و یا عمه رضایی آن پسر شود و محرم گردد. و اگر دوران شیرخوارگی پسربچّه گذشته باشد راهی برای محرمیت او نیست.
سؤال 284. شخصی همسر برادرش را به خاطر دین، ایمان، تقوا، حیا، حجاب و عفّتش دوست دارد اگر نگاهش به او مانند خواهرش باشد. لطفاً بفرمایید:
الف) آیا راهی برای محرم شدن با او وجود دارد؟ حکمش چیست؟
جواب: با حسن نیّتی که آن شخص دارد باید توجّه داشته باشد که این‌گونه مسائل دام شیطان است و گرفتاری دنیا و آخرت دارد و در انتظار محرم شدن نباشد، و رابطه‌اش در حدود عادی باشد.
ب) دست دادن (مصافحه) با زن برادر مذکور چه حکمی دارد؟
جواب: حرام است، و این نخستین گام به سوی افتادن در دام شیطان است.
سؤال 285. زنی دو شوهر کرده و از هرکدام یک دختر دارد، آیا پدرِ پدر (جدّ پدری) هر یک از این دخترها به دختر دیگر محرم است؟ به عبارت دیگر، آیا مرد با ربیبه فرزندش محرم است؟
جواب: محرم نیست.
سؤال 286. اگر مردی دو زن به نام‌های فاطمه و زهرا داشته باشد، و از هر کدام دختری داشته باشد، و دختران آن مرد شوهر کنند، لطفاً بفرمایید:
الف) آیا داماد آن مرد با هر دو زن او محرم هستند؟ مثلًا حسن داماد فاطمه، با زهرا هم محرم است؟
جواب: تنها به مادر زن خود محرم می‌شود.
ب) اگر شیر یکدیگر را خورده باشند، چطور؟ مثلًا لیلا، که دختر فاطمه است، شیر زهرا را هم خورده باشد. آیا حسن که با فاطمه، مادر خانمش، محرم است، با زهرا که همسرش را شیر داده نیز محرم می‌شود؟
جواب: مادر زن رضاعی، محرم است.
ج) اگر داماد دومی پیدا شود؛ مثلًا حسین با سکینه ازدواج کند و سکینه فقط شیر مادرش را (که زهرا است) خورده باشد و شیر فاطمه را نخورده باشد، آیا حسین با فاطمه محرم می‌شود؟
جواب: محرم نمی‌شود.
سؤال 287. مردی نعوذ باللَّه با زنی زنا می‌کند، و زن حامله می‌شود. قبل از این که بچّه به دنیا بیاید، زن با مرد دیگری ازدواج می‌نماید، پس از ازدواج پسر بچّه‌ای به دنیا می‌آید، سپس همان زن از مردی که با او ازدواج کرده، صاحب دختری می‌شود. آیا آن پسر و این دختر بر یکدیگر محرمند؟ اگر پسر دیگری که بالغ است، با آن پسر لواط کند، آیا دختر مذکور بر او حرام می‌شود؟
جواب: آن دختر و پسر، که از یک مادر متولّد شده‌اند، با هم محرمند؛ هر چند یکی از آن دو فرزند، نامشروع است، و آن خواهر بر واطی حرام می‌شود، مشروط بر این که یقین به دخول داشته باشد.
***

2

اشاره

گروهی از زنان که ازدواج با آنها حرام است و یااینکه تصور می‌شود که حرام باشد

1. ازدواج با فرق و ادیان مختلف

سؤال 288. ازدواج با کافر چه حکمی دارد؟
جواب: زن مسلمان نمی‌تواند به عقد کافر درآید، همچنین مرد مسلمان نمی‌تواند بنابر احتیاط با زن کافر ازدواج دائم کند ولی ازدواج موقت با زنان اهل کتاب مانند یهود و نصاری مانعی ندارد.
سؤال 289. آیا ازدواج با پسر یا دختری که بظاهر مسلمان است، ولی اهل نماز نیست، حکم ازدواج با کافر را دارد؟
جواب: چنین ازدواجی جایز است، ولی باید تدریجاً او را دعوت به انجام واجبات نمود.
سؤال 290. چنانچه مرتد فطری توبه کند حق ازدواج با زن مسلمان را دارد؟
جواب: بعد از توبه مانعی ندارد.
سؤال 291. ازدواج زن مسلمان با مرد بهایی چه حکم دارد؟ و آیا طلاقش عدّه دارد؟
جواب: ازدواج او باطل است و احتیاج به طلاق ندارد و اگر حکم شرعی را نمی‌دانسته باید عده نگهدارد.
سؤال 292. ازدواج زنان و دختران شیعه، با جوانان و مردان اهل سنّت، چه حکمی دارد؟
جواب: چنانچه خوف انحراف نباشد مانعی ندارد؛ ولی در صورتی که احتمال انحراف عقیدتی باشد جایز نیست.
سؤال 293. آیا ازدواج مردان شیعه، با زنان اهل سنّت، جایز است؟
جواب: ازدواج مردان شیعه با دختران و زنان اهل سنّت اشکالی ندارد.
سؤال 294. آیا پسر شیعه با دختر اسماعیلی می‌تواند ازدواج کند؟
جواب: اگر منکر ضروریات اسلام نباشد مانعی ندارد.
سؤال 295. آیا ازدواج با صوفیه جایز است؟
جواب: صوفیه فرقه‌های مختلفی دارند و عقاید آنها مختلف است، بعضی از نظر عقیده منحرفند و بعضی منکر ضروریات دین هستند در حالی که بعضی دیگر چنین نیستند و فقط انحرافات جزیی دارند. بنابراین، هرکدام را جداگانه باید سؤال کرد تا جواب داده شود.
سؤال 296. آیا ازدواج مرد شیعه با دختر یهودی و نصرانی و ارمنی و سایر اهل کتاب جایز است؟
جواب: تنها ازدواج موقّت جایز است.
سؤال 297. آیا ازدواج موقّت زن مسلمان با غیر مسلمان، مخصوصاً اهل کتاب، نیز حرام است؟
جواب: آری حرام است.

 

2. ازدواج با محارم

سؤال 298. ازدواج با محارم چه حکمی دارد؟
جواب: ازدواج با زنانی که با انسان محرم هستند حرام است، مانند مادر، دختر، خواهر، عمّه، خاله، دختر برادر، دختر خواهر، زن پدر، دختر زن و مادر زن.

 

3. ازدواج با خواهر مفعول

سؤال 299. آیا لواط کننده می‌تواند با خواهر مفعول ازدواج کند؟
جواب: «مادر» و «خواهر» و «دختر» پسری که لواط داده بر لواط کننده حرام است، خواه لواط دهنده بالغ باشد یا نابالغ، ولی اگر لواط کننده نابالغ باشد حرام نمی‌شود، همچنین اگر شک داشته باشد که دخول حاصل شده یا نه.
سؤال 300. اگر (نعوذ باللّه) لواط بعد از ازدواج انجام شود، باعث حرمت خواهر مفعول بر او می‌شود؟
جواب: اگر با «مادر» یا «خواهر» یا «دختر» کسی ازدواج نماید و بعد از ازدواج با آن شخص لواط کند آنها بر او حرام نمی‌شوند.
سؤال 301. شخصی با پسری لواط کرده است ولی شک دارد که در زمان این عمل بالغ بوده یا نه، آیا ازدواج او با خواهر یا دختر یا مادر آن پسر جایز است؟
جواب: در صورتی که فاعل، مشکوک البلوغ باشد، خواهر و مادر و دختر آن پسر بر او حرام نمی‌شود.
سؤال 302. آیا خواهر، مادر و دختر لواط کننده بر لواط دهنده حرام می‌باشند؟
در صورت نابالغ بودن طرفین، یا شک در دخول چه حکمی دارد؟
جواب: مادر، خواهر و دختر لواط کننده بر لواط دهنده حرام نیست؛ ولی عکس آن، یعنی مادر، خواهر و دختر لواط دهنده بر لواط کننده حرام است، به شرط آن که یقین به دخول حاصل شده باشد و لواط کننده بالغ باشد.

4

. ازدواج با خواهر زن

سؤال 303. ازدواج با خواهر زن چه حکمی دارد؟
جواب: هرگاه زنی را برای خود عقد کند تا وقتی آن زن در عقد اوست نمی‌تواند با خواهر آن زن ازدواج کند، خواه عقد دائم باشد یا موقّت، حتّی بعد از
طلاق مادام که در عدّه است، در صورتی که عدّه رجعی باشد (که شرح آن در کتاب طلاق خواهد آمد)، نمی‌تواند خواهر او را بگیرد و احتیاط مستحب آن است که در عدّه طلاق بائن که شرح آن خواهد آمد با او ازدواج نکند، همچنین در عدّه متعه، خواه بعد از تمام شدن مدّت باشد و یا بخشیدن مدّت.
سؤال 304. آیا مرد می‌تواند با خواهر زن خود ازدواج کند؟ اگر همسرش بیماری داشته باشد و اجازه این ازدواج را بدهد چطور؟
جواب: مادام که آن خواهر در زوجیت اوست ازدواج با خواهر دیگر حرام است؛ خواه اجازه بدهد یا ندهد.
سؤال 305. در قضیه جمع بین اختین در نکاح، در صورت حیات یکی، حرمت عقد و ازدواج با خواهر دیگر روشن است. حال اگر مردی به شکل صوری موقّتاً یکی را طلاق بدهد و در منزل نگهدارد و با خواهرش ازدواج نماید، آیا این کار در شرع انور جایز است؟ ضمناً بعد از طلاق سوم در ازدواج که محلّل لازم است، آیا بین عقد دائم و موقّت تفاوتی هست؟
جواب: اگر جدّاً نیت طلاق کند بعد از عدّه می‌تواند با خواهرش ازدواج کند و بعد از طلاق سوم احتیاج به محلّل است؛ ولی اگر به صورت عقد موقّت باشد هرچند بار تکرار شود، محلّل لازم نیست.

 

5. ازدواج با خواهر زاده و برادر زاده همسر

سؤال 306. ازدواج با خواهر زاده و برادر زاده زن چه حکمی دارد؟
جواب: مرد نمی‌تواند بدون اجازه زن خود، با خواهرزاده یا برادرزاده او ازدواج کند، ولی اگر بدون اجازه آنها را عقد نماید بعد اجازه دهد عقد صحیح است.
سؤال 307. آیا جایز است خواهرزاده زن مطلقه‌ای را که در عدّه طلاق رجعی است بدون اجازه خاله مطلقه‌اش صیغه کرد؟
جواب: بدون اذن او جایز نیست، مگر بعد از گذشتن عدّه.

 

6. ازدواج با دختر خوانده و عروس همسر

سؤال 308. آیا با دختر خوانده می‌توان ازدواج کرد؟
جواب: در صورتی که رابطه نسبی و سببی نداشته باشد اشکالی ندارد.
سؤال 309. می‌توان بعد از فوت پسر همسر، با عروس همسر ازدواج نمود؟
جواب: اشکالی ندارد.

 

7. ازدواج با زن شوهردار

سؤال 310. ازدواج با زنی که شوهر دارد چه حکمی دارد؟
جواب: هرگاه کسی بداند زنی شوهر دارد و او را برای خود عقد کند، باید از او جدا شود، بعداً هم بنابر احتیاط واجب نمی‌تواند با او ازدواج کند هر چند با او نزدیکی نکرده باشد.
سؤال 311. در بین عشایر عرب مرسوم است که چنانچه مردی با دختر، یا زن شوهرداری، دوست شود و بعد از محل فرار کرده، و رابطه نامشروع برقرار نمایند، زمانی که به آنها دسترسی پیدا کنند، بعضاً آن زن یا دختر را به زانی می‌دهند. این مسأله چه حکمی دارد؟
جواب: در مورد دختر هرگاه طرفین راضی باشند اشکالی ندارد. و در مورد زن شوهردار اگر با مرد بیگانه آمیزش جنسی کرده باشد، و بعد شوهرش او را طلاق دهد، ازدواج او با زانی پس از عده جایز است، هر چند احتیاط در ترک آن است.
سؤال 312. دختری در ایام عقد با یک نفر زنا کرده است، شوهرش که فعلًا صورت عقدش معلوم نیست، او را طلاق داده و بعد از طلاق، زانی این دختر را عقد کرده است آیا این عقد شرعاً درست است؟
جواب: در صورتی که عقد قبلی با رضایت انجام شده و صحیح بوده و زنا با زن شوهردار واقع شده، آن دختر بر زانی حرام ابدی است (بنابر احتیاط واجب).

 

8. ازدواج در عدّه

سؤال 313. عقد کردن زنی که در عدّه دیگری است چه حکمی دارد؟
جواب: هرگاه زنی را که در عدّه دیگری است برای خود عقد کند چنانچه مرد و زن یا یکی از آنان بداند زن در عدّه است و نیز بداند عقد کردن زن در عدّه حرام است آن زن بر او حرام ابدی می‌شود، خواه با او نزدیکی کرده باشد یا نه، ولی اگر هیچ کدام نمی‌دانسته‌اند زن در عدّه است، یا نمی‌دانسته‌اند عقد کردن زن در عدّه حرام است، اگر باهم نزدیکی کرده باشند زن بر او حرام می‌شود و اگر نزدیکی نکرده باشند حرام نمی‌شود.
سؤال 314. اگر مردی با زنی که در عدّه است از روی جهل به مسأله، عقد دائم یا موقّت بخواند، آیا این زن بر او حرام ابدی می‌شود؟ حکم صورت عمد چیست؟
جواب: در دو صورت حرام ابدی می‌شود یکی آن‌که ازدواج و دخول کند هرچند از روی جهل باشد دوم آن‌که آگاهانه ازدواج کند، هر چند دخول ننماید.

 

9. ازدواج با زانیه

سؤال 315. اگر مرد با زنی که در عدّه دیگری است زنا کند، بعداً می‌تواند با او ازدواج کند؟
جواب: اگر با زنی که در عدّه دیگری است زنا کند آن زن بر او حرام می‌شود، خواه طلاق رجعی باشد یا غیر رجعی بنابر احتیاط واجب.
سؤال 316. اگر مرد با زن شوهرداری (نعوذ باللّه) زنا کند، بعداً می‌تواند با او ازدواج کند؟
جواب: اگر با زن شوهرداری (نعوذ باللّه) زنا کند آن زن برای همیشه بر او حرام می‌شود، یعنی اگر از شوهرش طلاق بگیرد نمی‌تواند با او ازدواج نماید (بنابر احتیاط).
سؤال 317. اگر با زن بی‌شوهری که در عدّه نیست زنا کند، بعداً می‌تواند با او ازدواج نماید؟
جواب: اگر با زن بی‌شوهری که در عدّه نیست زنا کند بعداً می‌تواند با او ازدواج نماید، ولی احتیاط مستحب آن است که صبر کند تا آن زن حیض ببیند بعد او را به عقد خود درآورد.
سؤال 318. ازدواج کردن با زنانی که اشتهار به زنا دارند، حرام است یا مکروه؟
اگر حرام نیست، آیا این‌گونه زنان مرتد هستند؟ آیا واجب است قبل از ازدواج از اعتقادات آنها تحقیق شود؟
جواب: این‌گونه زنان مرتد نیستند؛ بلکه مسلمان معصیت‌کارند و پرسش از اعتقادات قبل از ازدواج لازم نیست و امّا ازدواج با زنان مشهوره به زنا، احتیاط لازم در ترک است؛ مگر این‌که واقعاً توبه کنند و راه سابق را ترک نمایند.

 

10. ازدواج کودک

سؤال 319. آیا برای نزدیکی با زن سن خاصی شرط است؟
جواب: هرگاه کسی دختر نابالغی را با اجازه ولیّ او برای خود عقد کند پیش از آن‌که نه سال دختر تمام شود نزدیکی کردن با او حرام است و بعد از نه سال نیز اگر استعداد جسمانی ندارد اشکال دارد، ولی در هر حال اگر نزدیکی کند و او را افضا نماید آن زن بر او حرام نمی‌شود مخصوصاً اگر از طریق جراحی یا درمان خوب شود و به حال اصلی بازگردد، بنابراین در مسأله نزدیکی با زن علاوه بر تمام شدن سنّ نه سال، لازم است رشد جسمانی برای نزدیکی نیز داشته باشد و اگر بیم افضا و ناقص شدن زن باشد نزدیکی با او اشکال دارد هرچند به سنّ بلوغ رسیده باشد.
سؤال 320. با توجّه به این که طبق مادّه 16 بند 3 کنوانسیون محو اشکال تبعیض علیه زنان، ازدواج کودک غیر قانونی اعلام شده، و کودک در عرف بین المللی به کمتر از 18 سال اطلاق می‌شود، ازدواج دختران کمتر از 18 سال چه حکمی دارد؟
جواب: در صورتی که بالغ شرعی باشند و نیز رشد جسمانی، و رشد کافی عقلی برای تصمیم‌گیری در امر ازدواج داشته باشند، مانعی ندارد.

 

11. ازدواج در حال احرام

سؤال 321. ازدواج در حال احرام چه حکمی دارد؟
جواب: هرگاه کسی در حال احرام که یکی از اعمال «حج» یا «عمره» است با زنی ازدواج نماید عقد او باطل است و چنانچه می‌دانسته زن گرفتن در این حال حرام است دیگر نمی‌تواند آن زن را عقد کند خواه نزدیکی کرده باشد یا نه.

 

12. ازدواج بعد از سه طلاق

سؤال 322. اگر زوجین سه بار طلاق بگیرند، به یکدیگر حرام می‌شوند؟
جواب: زنی را که سه مرتبه طلاق داده‌اند بر شوهرش حرام می‌شود، ولی اگر با شرایطی که در بخش بیست‌وششم (احکام محلّل) آمده با مرد دیگری (محلّل) ازدواج کند و سپس طلاق بگیرد می‌تواند با شوهر اوّل دوباره ازدواج کند.

 

13. ازدواج با سادات

سؤال 323. با توجّه به این که در ازدواج کفو بودن شرط است و بعضی معتقدند مرد غیر سیّد کفو و مناسب زن سیّد نیست، ازدواج آنها چه حکمی دارد؟ اگر احتمال درگیری باشد حکم چیست؟
جواب: ازدواج آنان جایز می‌باشد و در زمان ائمّه معصومین علیهم السلام فراوان بوده است ولی اگر خطر درگیری باشد از آن صرف نظر کنید.
سؤال 324. حضرتعالی در استفتائات جدید جلد اوّل، سؤال 706 فرموده‌اید که عقد هاشمیه با غیر هاشمی در صدر اسلام و در زمان ائمّه طاهرین علیهم السلام فراوان بوده است. لطفاً چند مورد آن را با ذکر مدرک مورد قبول مرقوم فرمایید.
جواب: یک نمونه روشن آن ازدواج زینب دختر عمّه پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله با زید بن حارثه می‌باشد، که در قرآن مجید صریحاً آمده است. نمونه دیگر، ازدواج ضباعه نوه عبدالمطلب با مقداد است که در روایات آمده است. مخصوصاً در ذیل روایت تصریح شده که پیامبر فرمود: «من این کار را کردم تا مسأله ازدواج در میان مردم توسعه یابد، و قید و بندها بر چیده شود.» بسیاری از مراجع عصر ما مانند آیت اللَّه خویی و آیت اللَّه گلپایگانی که از سادات بنی‌الزهرا هستند، نیز دختران خود را به غیر سادات داده‌اند.
سؤال 325. سادات در کشور پاکستان از احترام فوق‌العاده برخوردارند؛ حتّی سادات ناصالح؛ چون بزرگان سادات بوده‌اند که غیر سادات را با اسلام آشنا نمودند. لهذا غیر سادات به خود اجازه نمی‌دهند دختران سادات را به عقد خود در آورند، و سادات هم بر این باورند که این عمل اهانت به خانواده پیامبر صلوات اللَّه علیهم می‌باشد، و این مطلب در نزد آنها به قدری مهم است که اگر کسی از آن تخلّف کند، بعضی جوانان، حتّی بزرگان، احساساتی شده و در چنین مواردی شوهر آن دختر را به قتل می‌رسانند! همانطور که چند ماه قبل، این اقدام در لاهور انجام شد! و این حادثه در روزنامه‌های پاکستان با تیتر بزرگ چاپ شد، و عموم مردم این عمل را ستایش کردند. و شکی نیست که اگر سیده با غیر سید ازدواج کند، مفاسدی بر آن مترتّب شده، و سبب بدنام نمودن مذهب شیعه و علمای مذهب هم می‌شود. چون برادران اهل سنّت پاکستان در این مسأله متّفق القولند، که عقد سیده با غیر سید جایز نیست. لطفاً بفرمایید:
الف) اگر در ازدواج سیده با غیر سید، مفسده‌ای باشد، و موجب اختلافات خانوادگی و بدنامی مذهب و مکتب اهل بیت علیهم السلام شود، آیا در چنین موردی این اقدام جایز است؟
ب) در صورتی که برای دختر سید، در فامیل خودش، یا دیگر خانواده‌های سادات کفوی موجود باشد، آیا آن دختر می‌تواند با غیر سید ازدواج کند، با این که جدّش راضی نیست، و پدرش فوت کرده است؟
جواب: ازدواج دختران سادات محترم با غیر سادات ذاتاً اشکالی ندارد. و در زمان پیغمبر و ائمّه معصومین علیهم السلام زیاد اتّفاق افتاده که دختران سادات با غیر سادات ازدواج کرده، و معصومین هم از آن نهی نکرده‌اند. ولی اگر واقعاً مفسده اجتماعی بر آن مترتّب شود، باید از آن پرهیز نمود، و تدریجاً مردم را با این حکم اسلامی آشنا کرد. و قتل نفس مسلمان از گناهان بسیار بزرگ است، و قصاص دارد.

 

14. ازدواج با دختر عمو

سؤال 326. چند سالی است که در محافل و رسانه‌ها، از سوی اهل فنّ و علم اعلام می‌گردد که از ازدواجهای فامیلی، بخصوص ازدواج پسر عمو با دختر عمو و امثال آن، خودداری شود، با توجه به این مطلب لطفاً بفرمایید:
الف) ازدواج حضرت علی علیه السلام، با دختر پسر عموی خویش، حضرت فاطمه زهرا علیها السلام که به سفارش و با موافقت پیامبر صلی الله علیه و آله واقع شده، چگونه توجیه می‌گردد؟
آیا صرف نظر از تمامی مسائل، این خود یک امر تبلیغی برای این‌گونه ازدواجها نیست؟
ب) دین اسلام که کاملترین دینهاست و درباره تمامی آداب و رفتار و اعمال انسان‌ها حکم لازم را منظور و تبیین کرده، آیا در خصوص موضوع مورد سؤال، حکمی دارد؟
جواب: در بعضی از روایات اسلامی از ازدواج فامیل‌های نزدیک نهی شده و در حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌خوانیم که فرمود: «این کار را نکنید که مایه ناتوانی فرزند می‌شود» ولی هر قاعده کلّی استثنایی دارد و گاه دیده‌ایم که حاصل ازدواج فامیلی فرزندان بسیار باهوش و سالم بوده است و ازدواج آن دو بزرگوار نیز از این استثناهاست.
سؤال 327. در بین عشایر عرب خوزستان رسمی به نام «نهوه» وجود دارد (اجبار دختر عمو به ازدواج با پسر عمو یا دیگر نزدیکان، و منع از ازدواج با دیگران) چنین رسمی از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
جواب: چنین رسمی برخلاف شرع است، و باید از آن پرهیز کرد، مگر این که زوج و زوجه هر دو بدون اجبار رضایت دهند.

 

15. دیگر مسائل مربوط به حرمت و جواز ازدواج

سؤال 328. زنا در عدّه عقد موقّت چه حکمی دارد؟ آیا موجب حرمت ابدی می‌شود؟ فتوای امام قدس سره در این مورد چیست؟
جواب: زنا در عدّه متعه مسلّماً حرام است، ولی موجب حرمت ابدی آن زن نمی‌شود بنابراین اجرای صیغه عقد پس از گذشت عدّه اشکال ندارد و فتوای امام قدس سره در تحریرالوسیله و توضیح المسائل نیز همین است.
سؤال 329. اگر زنی زنا کند به شوهرش حرام می‌شود؟
جواب: زن شوهردار اگر زنا دهد بر شوهر خود حرام نمی‌شود، ولی چنانچه توبه نکند و بر عمل خود باقی باشد بهتر است شوهر او را طلاق دهد، امّا مهرش را باید بدهد و اگر مشهور به زنا شود احتیاط واجب طلاق دادن اوست.
سؤال 330. اگر کسی با زن شوهرداری (نعوذ باللّه) زنا کند، آیا باید به شوهر زن بگوید؟
جواب: هرگاه کسی با زن شوهرداری (نعوذ باللّه) زنا کند برای توبه کردن لازم نیست به آن مرد بگوید، بلکه باید در پیشگاه خدا توبه حقیقی کند.
سؤال 331. اگر مرد یا زن طواف نساء (یکی از اعمال حجّ) را به جا نیاورد، آیا همسرش بر او حرام می‌شود؟
جواب: اگر مرد طواف نساء را که یکی از اعمال حجّ است به جا نیاورد، زن که به واسطه احرام بستن بر او حرام شده بود حلال نمی‌شود، این حکم درباره زن نیز ثابت است، ولی اگر بعداً طواف نساء را به جا آورند به یکدیگر حلال می‌شوند.
سؤال 332. در بین عرب‌های خوزستان مرسوم است که خانواده قاتل در عوض خون‌بها، به خانواده مقتول دختر می‌دهند. چنین رسمی از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
جواب: در صورتی که ارباب دم بجای گرفتن دیه به این کار رضایت بدهند، و دختر و ولیّ دختر راضی به این امر باشند اشکالی ندارد.
سؤال 333. مردی با زنی ازدواج موقت می‌کند پس از دخول زن اظهار می‌کند که در عده ازدواج موقت شخص دیگری بوده است که پس از آن ارتباط آنان قطع می‌گردد. حال پسر آن مرد می‌تواند این زن را صیغه کند؟
جواب: بهتر است اجتناب کند.
سؤال 334. با توجّه به این که در مبحث لعان، پس از انجام تشریفات ملاعنه، رابطه نسبی بین پدر و ارحام پدری با فرزند قطع می‌شود، آیا ازدواج فرزند با عمّه سابق خود که با لعان رابطه نسبی‌اش با این فرزند قطع شده صحیح است؟
جواب: ظاهراً اشکالی ندارد؛ هرچند احتیاط ترک آن است.
سؤال 335. اخیراً از چند تن از علما پرسیده‌اند که آیا ازدواج پدر، با مادر زن فرزند خویش شرعاً جایز است؟ ایشان گویا فرموده‌اند: جایز نیست، نظر حضرت‌عالی چیست؟
جواب: جایز است و کسی قائل به حرمت نیست.
سؤال 336. چنانچه شخصی با خنثای مشکل عمل شنیع از قُبل یا دُبر انجام دهد، یا خنثای مشکل با شخصی این کار را بکند، وضعیت حرمت نزدیکان آنها بر دیگری چگونه خواهد بود؟
جواب: در مواردی که حرمت مشکوک شود؛ بنابر حلّیت می‌گذارند.
سؤال 337. هرگاه کسی دختری را برای پسر خود عقد کند، خودش می‌تواند با مادر آن دختر ازدواج نماید؟
جواب: ازدواج با مادر آن دختر مانعی ندارد.
سؤال 338. اگر کسی اوّل با مادر آن دختر ازدواج کرده می‌تواند آن دختر را برای پسر خود بگیرد.
جواب: اوّل خودش با مادر آن دختر ازدواج کرده می‌تواند آن دختر را برای پسر خود بگیرد.
***