سلوک اجتماعی - استاد یزدان پناه (قسمت ۲۹)

در این بخش، بیست و نهمین قسمت از سلسله پادکست «سلوک اجتماعی» برگرفته از مباحث آیت الله سید یدالله یزدان پناه را به مدت 48 دقیقه با سالکان طریق حق به اشتراک می گذاریم.

◈▬▬▬▬▬◈▬▬▬▬▬◈▬▬▬▬▬▬◈▬▬▬▬▬▬◈

گزیده جلسه | سلوک اجتماعی - جلسه بیست و نهم

سخنرانی آیت‌الله یزدان پناه در ادامه بحث «سلوک اجتماعی» و پس از تبیین شش بنیاد آن، بر روی راهکارها و جزئیات تحقق سلوک در ساحت اجتماع تمرکز دارد. خلاصه‌ای از مطالب ارائه شده در این سخنرانی به شرح زیر است:

۱. مبانی و هدف سلوک اجتماعی

• سلوک یک سیر باطنی است که تمام ساعات زندگی انسان را در بر می‌گیرد و دغدغه آن رسیدن به خداست.
• دین (شریعت) سلوک را از طریق اقدام اجتماعی مطرح کرده است، یعنی باید در دل اقدام اجتماعی به سلوک پرداخت.
• پس از بحث بنیادهای ششگانه، نیاز بود تا راهکارهای عملی بر اساس این بنیادها مطرح شود.

۲. راهکار اول: تقویت انگیزه توحیدی (خوشنودی خدا)

• یکی از راهکارهای اساسی برای سلوک در فضای اجتماعی، تقویت انگیزه توحیدی است.
• خوشنودی خدا باید دغدغه، انگیزه و غایت (هدف نهایی) هر عمل اجتماعی (مانند انفاق، جهاد، یا خدمت) باشد.
• اگر عمل اجتماعی جنبه سلوک پیدا کند و معنوی شود، به دلیل تقویت همین انگیزه توحیدی است.

روش‌های تقویت انگیزه توحیدی:

• مراوده با خدا را زیاد کردن: از طریق اموری مانند نماز و نماز شب، که باعث خدایی شدن دغدغه‌ها می‌شود.
• توجه به درون: مؤمن باید یاد بگیرد که همواره به درون خود بنگرد و ببیند کارش برای کیست.
• محاسبه: به محاسبه روزانه اعمال خود بپردازد تا متوجه شود کارها برای چه کسی انجام شده است.
• القا، تلقین و تذکر: امور درونی را با القا و تلقین تقویت کند و همواره به خود یادآوری کند که اصل در عالم خداست و شایسته توجه، اوست. این تذکر باید مستمر باشد تا حقیقت در جان حاضر شود.
• تفصیل دادن عمل برای خدا: علاوه بر نیت، به صورت زبانی یا درونی، صراحتاً بیان کند که عمل برای خوشنودی خداست، چرا که تفصیل دادن اثر قوی‌تری بر جان دارد.
• بازگشت مکرر (اوّاب): در صورت سستی یا فریب خوردن از نفس، مجدداً به خدا بازگردد و عذرخواهی کند و این نرفتن به سمت خدا را بهانه نزدیک شدن به او قرار دهد.
• معاشرت با مردان الهی: زیاد بودن با مؤمنان پاک و گمنام یا مردان الهی، انگیزه را تغییر داده و الهی می‌کند؛ زیرا انسان «خوب‌پذیره» است و از همنشین خود رنگ می‌گیرد.

۳. راهکار دوم: تقویت منطق بندگی ناب

• راهکار دوم برای سلوک اجتماعی، تقویت منطق بندگی است.
• این منطق از مبانی توحید، بندگی (ان‌اعبدونی هذا صراط مستقیم)، و روح عمل استخراج می‌شود.
تعریف و سطوح بندگی ناب:
• بندگی ارادی: بندگی مورد بحث، بندگی ارادی در مقام سلوک و عمل است، نه بندگی تکوینی (که همه موجودات در آن بنده خدا هستند).
• هدف بندگی ناب: هدف سلوک، بندگی ناب و سطوح عالی بندگی است، نه بندگی تاجرگونه (عبادت برای بهشت یا ترس از جهنم).
• عبادت احرار: بندگی ناب شامل عبادت احرار است که از سر عشق و محبت به خداست، نه از سر تجارت.
• سطوح بندگی ناب:
◦ بندگی مبتنی بر خوشنودی خدا.
◦ مقام تسلیم و رضا: تسلیم محض بودن در برابر اراده و خواست خدا.
◦ ملک طلق حق دیدن خود: بالاترین سطح بندگی که در آن شخص تمام ذات خود را تنها ملک خدا می‌بیند و برای خود هیچ استقلالی قائل نیست (فقر محض).
• بندگی بدون شرک: بندگی ناب، به معنای پرهیز از شرک (حتی شرک خفی) است؛ مانند معنای عمیق عبارت «ایاک نعبد» (تنها تو را می‌پرستیم).
• بندگی شهودی: منطق بندگی ناب، بندگی شهودی و راهی است که به صاحبان نعمت (انبیا، صدیقین، شهدا، صالحین) داده شده است (اشاره به «اهدنا الصراط المستقیم» و «انعمت علیهم»).