سلوک اجتماعی - استاد یزدان پناه (قسمت ۷)

سلوک اجتماعی - استاد یزدان پناه (قسمت ۷)

در این بخش، هفتمین قسمت از سلسله پادکست «سلوک اجتماعی» برگرفته از مباحث آیت الله سید یدالله یزدان پناه را به مدت 46 دقیقه با سالکان طریق حق به اشتراک می گذاریم.

◈▬▬▬▬▬◈▬▬▬▬▬◈▬▬▬▬▬▬◈▬▬▬▬▬▬◈

گزیده جلسه | سلوک اجتماعی - جلسه هفتم

ابتدا پیرامون جنایت رژیم صهیونیستی در حمله به بیمارستان المعمدانی غزه نکاتی را عرض می‌کنم:

- در آغاز باید از جنایت رژیم صهیونیستی در حمله به بیمارستان معمدانی بگوییم؛ این واقعه آن‌قدر سنگین بود که کل جهان را عزادار کرد. ذات رژیم صهیونیستی این است که کل دنیا به جز یک نژاد را می‌خواهد ببلعد. از این جهت جای تعجب نیست. تعبیر امام در غده سرطانی، واقعی است؛ یک خباثت ذاتی این رژیم دارد. اما باید به پیام‌های این جنایت فکر کرد.

- وقتی یک رژیمی به این نقطه می‌رسد، یعنی در بن‌بست است؛ می‌داند که در دنیا و به لحاظ قوانین بین‌المللی، این کار، خطاست؛ اما وقتی باز هم مرتکب می‌شود، یعنی دیگر چاره‌ای ندارد.

- به لحاظ بحث‌های سرالقدری اگر کسی به این شدت از خباثت برسند، این نقطه، شروع نابودی‌اش است.
خدا به کسی اجازه می‌دهد جنایت را از حد بگذراند -مانند اجازه خدا برای شیطان- تا دل‌هایی را بیدار کند و آن دل‌ها با شدت و حِدّت رهایی را بخواهند که کم‌کم ان‌شاءالله به نقطه رهایی برسیم.

- تزویر هم به جایی نمی‌رسد. نمی‌توانند گول بزنند؛ «ولا يحيق المكر السيئ إلا بأهله» (ﻭ ﻧﻴﺮﻧﮓ ﺯﺷﺖ ﺟﺰ ﺍﻫﻠﺶ ﺭﺍ ﺍﺣﺎﻃﻪ ﻧﻤﻰﻛﻨﺪ).

- در مواقع جنایت، نگوییم کمی عقب‌نشینی کنیم؛ اتفاقا باید محکم‌تر ایستاد تا حجت را بیشتر تمام کرد. این مسائل نقطه آغاز حرکات بزرگ جهانی است.

۱. انواع دستورات دینی به جهت اصل هدف تشریع

- دستورهای دینی بعضی اولاً و بالذات برای توحید و معنویت تشریع شده‌اند، مانند نماز و دعا، و بعضی اولاً برای دنیا تشریع شده‌اند، مانند کسب روزی و حلال‌خوری.

- هنر دین این است که مسائل به ظاهر دنیوی را اخروی و فوق اخروی می‌کند و برای مسائل فوق اخروی، اثر دنیوی می‌گذارد.

۲. دستورات دسته اول: دستورهای توحیدی که اثر دنیوی دارند.

- نماز در اصل برای خدا و معنویت تشریع شده است. اما همان‌گونه که ابن‌سینا می‌گوید، همین نماز، در دل‌های ما احترام به سنت‌گذار (خداوند) را زنده نگه می‌دارد و این اثر دنیوی نماز است.
دقت کنیم که با ضمانت اجرای دستورهای دینی هم درآمیخته است. نه تنها خیلی وقت‌ها ضمانت اجرای دنیوی مانند جریمه، زندان و... می‌گذارند، بلکه، رضایت خداوند متعال هم یک ضمانت اجراست. مثلا اگر فلان کار را بکنیم، خداوند متعال از ما راضی می شود.

علامه طباطبایی در المیزان می‌فرماید که قانون دینی، دو پشتوانه دارد، پشتوانه این سویی (دنیوی) و پشتوانه درونی؛ این سویی مانند حد، تعزیر و... (البته همین پشتوانه این‌سویی هم اثر اخروی دارد و این‌سوییِ کامل نیست.) درونی هم یعنی پاسخگویی به خدا.

- مثال دیگر اینکه به اثر روزه فکر کنیم. با اینکه برای توحید است، اما به آثار دنیوی آن دقت کنیم. چقدر مردم را آرام می‌کند و جرم و جنایت را کمتر می‌کند!

- کسی به همراه یک گروه رفتند مشهد که در یک سرقت بزرگ شرکت کنند؛ قبل سرقت خواست برود زیارت و بعد برود به سرقتش برسد! زیارت که رفت بعد دید نمی‌خواهد سرقت کند و خودش رفت و آن گروه را لو داد. می‌بینید که در زیارت چگونه دنیا و آخرت و فوق آخرت در هم آمیخته است؟

۳. دستورات دسته دوم: دستورهای دنیوی که اخروی و توحیدی می‌شوند.

- بعضی امور اساساً برای دنیا تشریع شده است. به این چند مثال دقت کنیم و ببینیم که چگونه در این امور دنیوی، خداوند آخرت و توحید را در آن دستورها پر کرده است؟

- راجع به کسب روزی؛ اندیشه الکاد علی عیالها به ما چه می گوید؟ 
(الكادُّ على عِيالِهِ كالمُجاهِدِ في سبيلِ اللّه؛ كسى كه براى [كسب روزىِ] خانواده‌اش زحمت بكشد، مانند مجاهدِ در راه خداست.)
در روایت دیگر داریم: «الکاسب حبیب الله».
این اندیشه می‌گوید ما می‌توانیم در دنیا باشیم، ولی با خدا باشیم. دین، دنیایی‌ترین مسائل را توحیدی می‌بندد.
یا کسی می‌آید نزد امام معصوم و می‌گوید من ضعیف العباده هستم و به جز نماز واجب و روزه واجب کار خاصی نمی‌کنم. اما حواسم به دو چیز هست؛ جز حلال نمی‌خورم و به ناموس مردم هم نگاه نمی‌کنم.
حضرت در پاسخ فرمود چه عبادتی از این بالاتر؟
یعنی هویت حلال‌خوری را عبادت می‌دانند.
یا به این فکر کنیم که اسم رزاق برای ما کی معنادار می‌شود؟ وقتی که شما در فراز و نشیب کسب و کار می‌افتی خدا را صدا می‌کنی: «إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِينُ»

- راجع به سلام؛ سامان دادن تعاطف اجتماعی است. در روایت از امام باقر علیه‌السلام است که خدا دوست دارد افشای سلام را.

- راجع به مصافحه؛ این روایت را راجع به مصافحه دقت کنیم و ببینیم که چقدر مضمون سنگینی دارد؛
از امام باقر عليه‌السّلام كه فرمود: چون دو مؤمن به هم بر خورند و با هم دست دهند، خدای عز و جل دست خود را ميان دست آن‌ها در آورد و روى به آن کسی كند كه رفيقش را بيشتر دوست دارد، و چون خدای عز و جل روى به آن‌ها كند، گناهان از آن‌ها بريزد، چنانچه برگ از درخت مى‌ريزيد.»

- راجع به ادخال سرور در قلب مؤمنین و کمک به دیگران؛ اگر انسان زحمت دیگران را رفع کند که شاد شوند، آثار عجیب اخروی و توحیدی دارد. به عنوان مثال در روایت داریم، اگر کسی دل مؤمنی را شاد کرد، هر جا سختی پیش بیاید، یک انسان خوش‌سیما جلوی او ظاهر می‌شود و به او بشارت می‌دهد که در این سختی، با تو کاری ندارند. و هر وقت خوشی در مسیر باشد، به او بشارت می‌دهد که به تو نصیبی از این خوشی خواهد رسید. این اثر اخروی ادخال سرور است. حال به نسبت ادخال سرور با خدا دقت کنیم: 
«ما عبد الله بشئ أحب إلى الله من إدخال السرور على المؤمن»؛ یعنی خداوند به چیزی محبوب‌تر از ادخال سرور برای مؤمن، عبادت نشده است.
در جای دیگر داریم:
«قالَ اللّه ُ عزّ و جلّ: الخَلقُ عِيالي، فأحَبُّهُم إلَيَّ ألْطَفُهُم بِهِم، و أسْعاهُم في حَوائجِهِم»؛ اگر کسی به خلق خدا (مهربان باشد و تلاش کند که آن‌ها را) کمک کند، حب خدا را می‌خرد. خلق عیال خدا هستند.
روایت دیگر از اهل بیت هست که وقتی اهل بیت انفاق می‌کردند، دست خودشان را می‌بوسیدند و بر سر می‌گذاشتند. چون این دست به دست خدا رسیده است.
در روایت است وقتی که مستمند به سمت ما می‌آید، سفیر خدا نامیده شده است.

- و بسیار مثال‌های دیگر؛ همین اربعین را در نظر بگیرید، همه مسایل دنیوی راحت می‌گذرد. همین جمعیت را در جایی غیر اربعین جمع کنید فقط بگویید راه بروید. ببینید چقدر دعوا پیش می‌آید؟

- راجع به ازدواج؛ به نظر زمینی‌ترین اتفاق است؛ نیاز به زاد و ولد، نیاز به جنس مخالف. اما در روایت داریم، محبوب‌ترین بنا نزد خداوند است: «ما بُنِيَ بِناءٌ فِي الإِسلامِ أحَبُّ إلَى اللّه ِ تَعالى مِنَ التَّزويجِ»

- راجع به فرزندآوری؛ در روایت هست که معصوم می‌پرسد چرا فرزند نمی‌آورید؟ آیا نمی‌خواهید شاید خدا به شما فرزندی دهد که با قول لا اله الا اللهِ او زمین سنگین شود؟
سنگین‌شدن با قول لا اله الا الله هم هر قولی نیست. این قول ولی‌الله است. قول یک عالم ربانی است.
یک نکته همین‌جا بگویم اثر نیت را دست‌کم نگیریم. مادر مریم سلام‌الله‌علیهما یک نیت صادق کرد که فرزندی خداوند به او بدهد که خادم معبد باشد، بعد که خداوند دختر می‌دهد می‌گوید که دختر مانند پسر نیست؟ خدا می‌گوید در او خدا چیزی قرار می‌دهد که «أَنْبَتَها نَباتاً حَسَناً». خدا در دل مریم عیسی را قرار می‌دهد که ۲۱ قرن تحت تاثیر اوست. این اثر نیت صادق است. خداوند با یک نیت صادق، یک فرزند می‌دهد که قرن‌ها تحت تاثیر او است.

- راجع به ارتباط زن و شوهر؛ اگر کسی می‌خواهد به جایی برسد از همین راه برود.
از یکی از عرفا پرسیدند چگونه به این نقطه رسیدی، گفت از طریق این خانم.
اگر همسر همراه بود وقت استفاده است و رونق ایمان؛ اگر همراه نباشد باز رونق ایمان. منطقش مانند احدی الحسنین است. کسی تن به دستورات دینی دهد در هر صورت پیروز است. مؤمن بن‌بست ندارد.
یک جای دیگر از عارفی پرسیدند، که تو چگونه توانستی این حیوان (نفس) را رام کنی؟ او فرمود، همسرم بداخلاق بود. من این بداخلاقی را تحمل کردم و در نتیجه نفسم رام شد.

۴. جمع‌بندی

جمع‌بندی آنکه خدا در دستورات توحیدی و معنوی، اثر دنیوی می‌گذارد و در دستوراتی که به ظاهر برای دنیاست، توحید را اشباع می‌کند و  اتفاقاً اوج آن‌ها را هم با توحید و معنویت قرار می‌دهد. دین ساحتی نیست که به آن توجه نکند. اگر کسی این را بفهمد، بسیاری از کارهای دنیوی ما می‌تواند سلوک باشد. این منطق را بفهمیم. دین ما را به پستو نمی‌برد، در خانواده، کسب و کار و... می‌خواهد ما را به خدا برساند. بدون اینکه از دنیا کم کند، ما را به خدا می‌رساند.

◈▬▬▬▬▬◈▬▬▬▬▬◈▬▬▬▬▬▬◈▬▬▬▬▬▬◈

ویژه نامه مرتبط : ویژه نامه تشکیلات از نگاه بزرگان