30 طلاق و ارث
زشتی طلاق
طلاق خودبخود مسئله خوبی نیست ، طلاق برنامه ای است زشت ، ناروا ، و مورد نفرت حق و انبیاء و امامان ، مگر اینکه انجامش به خاطر علّت شرعی ، و مورد قبول عرف اهل شرع باشد .
طلاق بر اساس هوا و هوس مرد یا زن ، عملی خلاف حق ، و خلاف انسانیت ، و بازی با احکام شرع ، و دست اندازی به شخصیت یکی از دو طرف یا هر دو طرف است .
من ابتدا به روایات بسیار مهم باب طلاق اشاره می کنم ، سپس به بررسی آیات قرآن کریم و شرایط مسئله طلاق از نظر قرآن می پردازم .
حاجی سبزواری آن حکیم بزرگ در کتاب شرح مثنوی از معصوم روایت می کند :
<< ما خَلَقَ اللّهُ شَیْئاً عَلی وَجْهِ الاَْرْضِ اَحَبَّ مِنَ الْعَتاقِ ، وَ لا خَلَقَ شَیْئاً عَلی وَجْهِ الاَْرْضِ اَبْغَضُ مِنَ الطَّلاقِ >>. [167]
خداوند چیزی در روی زمین محبوبتر از آزاد کردن برده ، و مبغوض تر از طلاق و جدائی نیافریده .
رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :
<< ما اَحَلَّ اللّهُ شَیْئاً اَبْغَضَ اِلَیْهِ مِنَ الطَّلاقِ >>. [168]
در حلال های خدا چیزی مبغوض تر از طلاق نیست .
رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :
<< اِنَّ اللّهَ لا یُحِبُّ الذَّوّاقینَ وَ لاَ الذَّوّاقاتِ >>. [169]
خداوند متعال مردانی که زن را بازیچه خود ، و زنانی که مرد را بازیچه خود قرار دهند ، و دم به ساعت دنبال طلاق باشند دوست ندارد .
حضرت باقر (علیه السلام) فرمود :
<< اِنَّ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُبْغِضُ کُلَّ مِطْلاق ذَوّاق >>. [170]
همانا خداوند متعال دشمن هر طلاق دهنده ای است ، که با تعدد طلاق زن را بازیچه یا مرد را بازیچه خود قرار داده .
امام صادق (علیه السلام) فرمود :
<< اِنَّ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُحِبُّ الْبَیْتَ الَّذی فیهِ الْعُرْسُ ، وَ یُبْغِضُ الْبَیْتَ الَّذی فیهِ الطَّلاقُ >>. [171]
خداوند خانه ای که در آن عروسی است دوست دارد ، و دشمن خانه ای است که در آن طلاق صورت می گیرد .
رسول خدا به مردی فرمود : همسرت چه کرد ، گفت : او را طلاق دادم ، فرمود بدون علت ، بدون اینکه در او بدی و زشتی باشد ؟ عرضه داشت آری بی علت!
آن مرد ازدواج کرد ، رسول خدا او را دید ، فرمود زن گرفتی ؟ عرضه داشت آری ، فرمود اکنون همسرت چه می کند ؟ گفت او راطلاق دادم . فرمود بدون بودن زشتی عرضه داشت آری .
آن مرد دوباره ازدواج کرد ، رسول حق به او گذشت فرمود زن گرفتی گفت آری . فرمود اکنون چه می کند عرض کرد او را طلاق دادم ، فرمود بدون اینکه در او زشتی باشد گفت آری . حضرت فرمود :
<< اِنَّ اللّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یُبْغِضُ اَوْ یَلْعَنُ کُلَّ ذَوّاق مِنَ الرِّجالِ وَ کُلَّ ذَوّاقَه مِنَ النِّساءِ >>. [172]
خداوند عز وجل دشمن دارد یا لعنت می کند هر مردی که زن را بازیچه خود قرار دهد ، و هر زنی که مرد را بازیچه دست خود کند ، طلاق فراوان دادن به وسیله مرد ، یا طلاق فراوان گرفتن به توسط زن ، به بازی گرفتن انسان و انسانیت است .
مقدمات طلاق
چنانچه علّتی در زندگی از جانب مرد دیده شود که ادامه زندگی زن با او صلاح نباشد ، یا موجبی در زن باشد که برای مرد ادامه زندگی سخت و مشکل باشد ، اگر رفع آن علت ممکن نباشد و مورد و زمینه برای طلاق مهیا باشد ، طلاق امری شرعی و بی مانع است .
در این مورد باید زن و شوهر ، و خانواده طرفین از تشدید مسئله بپرهیزند ، و از هرگونه سخن ناروائی نسبت به مرد یا زن ، یا خانواده هر یک از آن دو نفر خودداری کنند .
اختلاف مرد با همسرش اگر علت شرعی داشته باشد موجب این نگردد ، که دیگران با خود آن دو نفر دچار گناهان زبان از قبیل غیبت و تهمت و تحقیر و سرزنش و استهزاء گردند ، که اینگونه گناهان باعث ازدیاد شعله کینه زن و مرد و خانواده های آنان نسبت به یکدیگر ، و باعث عذاب انسان در روز قیامت است .
متأسفانه با پپش آمدن زمینه طلاق ، در غیبت و تهمت و کینه توزی در خانواده ها باز می شود ، و تعداد زیادی از افراد خانواده ، دچار این گناهان سنگین و شقاوت بار می گردند .
زن یک وقت زن زندگی نیست ، و تحمل او برای مرد بسیار مشکل ، یا مرد مردی است که در ضمن عقد شرایطی را با زن امضاء کرده ، که در صورت عملی نشدن آن شرایط زن حق طلاق داشته باشد و بالعکس ، در این وقت فقط باید با آرامی و آرامش ، و بدون آلوده شدن به معصیت طلاق صورت بگیرد ، نه اینکه منجر به جار و جنجال و دعوا ، و کشیده شدن پای دو خانواده به معرکه و تحقق همه گونه معصیت حق ، و آبروریزی برای دو خانواده آبرودار شود .
من ناچارم به دو گناه از گناهان بزرگی که در ابتدای طلاق دامنگیر دو خانواده می شود اشاره کنم ، باشد که با توجه به واقعیات الهی از گناه و معصیت پرهیز شود .
غیبت
قرآن مجید می فرماید :
<< لا یغتب بعضکم بعضاً اَیحبُّ احدکم ان یأکل لحم اخیه میتاً فکرهتموه >>. [173]
پشت سر یکدیگر بدگوئی مکنید ، آیا یکی ازپ شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد ؟ بی گمان آن را ناخوش و ناپسند می دارید .
رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :
<< اَلْغیبَهُ اَسْرَعُ فی دینِ الرَّجُلِ الْمُسْلِمِ مِنَ الاْکِلَهِ فی جَوْفِهِ >>. [174]
کار غیبت در ویران کردن دین مسلمان ، سریع تر از هضم لقمه در شکم اوست .
و فرمود :
<< اِیّاکُمْ وَ الْغیبَهَ فَاِنَّ الْغیبَهَ اَشَدُّ مِنَ الزِّنا >>. [175]
بر شما باد به غیبت ، همانا غیبت از زنا شدیدتر است .
رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :
<< مَرَرْتُ لَیْلَهَ أُسْرِیَ بی عَلی قَوْم یَخْمِشُونَ وُجُوهَهُمْ بِاَظافیرِهِمْ فَقُلْتُ یا جَبْرَئیلُ مَنْ هؤُلاءِ قالَ هؤُلاءِ الَّذینَ یَغْتابُونَ النّاسَ >>. [176]
شب معراج به قومی گذشتم که با ناخنهای خود صورتشان را می کندند ، از جبرئیل پرسیدم اینان کیستند ، گفت کسانی که از مردم غیبت می کردند .
رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :
<< اِنَّ اللّهَ حَرَّمَ الْغیبَهَ کَما حَرَّمَ الْمالَ وَ الدَّمَ >>. [177]
خداوند غیبت مسلمان را حرام کرده ، چنانکه ضرر به مال و خونش را حرام فرموده .
امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود :
<< اَلْغیبَهُ آیَهُ الْمُنافِقِ >>. [178]
غیبت نشانه انسان منافق است .
و فرمود :
<< مِنْ اَقْبَحِ اللُّؤْمِ غیبَهُ الاَْخْیارِ >>. [179]
از زشت ترین پستی ها ، غیبت خوبان است .
امام هفتم (علیه السلام) فرمود :
<< مَلْعُونٌ مَنِ اغْتابَ اَخاهُ >>. [180]
از رحمت خدا دور است کسی که از برادر ایمانی خود غیبت کند .
حضرت سید الشهداء (علیه السلام) به مردی که در حال غیبت بود ، فرمود :
<< یا هذا کُفَّ عَنِ الْغیبَهِ فَاِنَّها اِدامُ کِلابِ النّارِ >>. [181]
ای مرد خود را از غیبت حفظ کن ، همانا غیبت غذای سگان جهنم است!
آری ، هواپرست ، بدعت گذار ، سلطان و رهبر ستمگر ، بدکاری که بدکاری او علنی است غیبت ندارد . [182]
امیرالمؤمنین (علیه السلام) درباره گناه شنیدن غیبت فرمود :
<< السّامِعُ لِلْغیبَهِ کَالْمُغْتابِ >>. [183]
شنونده غیبت مانند غیبت کننده است .
درباره ردّ غیبت و نشنیدن آن ، و حفظ آبروی برادر مسلمان و خواهر دینی در روایتی از رسول خدا آمده :
<< مَنْ ذَبَّ عَنْ عِرْضِ اَخیهِ بِالْغیبَهِ کانَ حَقّاً عَلَی اللّهِ اَنْ یُعْتِقَهُ مِنَ النّارِ >>. [184]
کسی که از آبروی برادر مسلمانش با جلوگیری از غیبتِ غیبت کننده دفاع کند ، بر خداوند است که او را از آتش جهنم آزاد کند .
بنابراین در مسئله طلاق آنچه که باید مطرح باشد فقط طلاق است ، سخن گفتن خارج از حق و انصاف ، و عدالت و کرامت ، جز گناه و برای دیگران به جهنم رفتن چیزی نیست .
تهمت و افترا
گاهی برای توجیه طلاق ، شوهر زن دست به تهمت علیه همسرش می زند ، و دامن پاک او را در میان جمع لکه دار می نماید ، و گاهی زن علیه همسرش خود را آلوده به تهمت می کند ، و گاهی خانواده مرد به زن و خانواده اش ، و خانواده زن به مرد و خانواده اش تهمت می زند ، کاری که در زشتی و پلیدی نطیر ندارد ، و عذابش در قیامت بسیار سخت است .
امام صادق (علیه السلام) از حکیم نقل می کند :
<< اَلْبُهْتانُ عَلَی الْبَریءِ اَثْقَلُ مِنَ الْجِبالِ الرّاسِیاتِ >>. [185]
تهمت به پاکدامن از کوههای سر به فلک کشیده سنگین تر است .
حضرت رضا (علیه السلام) از
پدرانش از رسول حق روایت می کند :
<< مَنْ بَهَتَ مُؤْمِناً اَوْ مُؤْمِنَهً اَوْ قالَ فیهِ ما لَیْسَ فیهِ اَقامَهُ اللّهُ یَوْمَ الْقِیامَهِ عَلی تَلٍّ مِنْ نار حَتّی یَخْرُجَ مِمّا قالَ فیهِ >>. [186]
کسی که به مرد یا زن باایمانی تهمت بزند ، یا چیزی نسبت به او بگوید که در او نیست ، خداوند در قیامت او را بر تلی از آتش می گذارد ، تا آنچه در حق پاکدامن گفته ثابت کند .
درسی آموزنده
به مردی گفتند چرا می خواهی همسرت را طلاق بدهی ؟ گفت : غیبت همسرم حرام است ، پس از واقع شدن طلاق ، آن زن شوهر کرد ، از شوهر اول پرسیدند چرا همسرت را طلاق دادی ، گفت غیبت زن دیگران حرام است .
مسئله طلاق از نظر قرآن
اگر زن و مرد بتوانند بدون دخالت دادن دیگران مشکل خود را حل کنند ، و علّت یا علل جدائی را از میانه بردارند چه بهتر ، اگر نتوانند ، یک نفر انسان باوقار و باحوصله و تیزبین و متدین از جانب خانواده مرد ، و یک نفر از جانب خاندان زن جلسه ای تشکیل دهند ، باشد که کار به طلاق نرسد :
<< و ان خفتم شقاق بینهما فابعثوا حکماً من اهله ، و حکماً من اهلها ان یریدا اصلاحاً یوفِّق الله بینهما انَّ الله کان علیماً خبیراً >>. [187]
چنانچه بیم آن دارید که نزاع و خلاف سخت بین زن و شوهر پدید آید ، از طرف خانواده مرد و خانواده زن داوری انتخاب کنند ، اگر نیت اصلاح در کار باشد ، تا خداوند آن دو را بر اصلاح موفق فرماید ، که خدا بر همه دانا و از همه چیز آگاه است .
<< الطَّلاق مرَّتان فامساک بمعروف او تسریح باحسان ، و لا یحلُّ لکم ان تأخذوا ممّا آتیتموهنَّ شیئاً الاّ ان یخافا اَلاّ یقیما حدود الله فان خفتم الاّ یقیما حدود الله فلا جناح علیهما فیما افتدت به تلک حدود الله فلا تعتدوها و من یتعدّ حدود الله فاولئک هم الظّالمونَ >>. [188]
طلاق آن طلاقی که شوهر در عدّه آن بدون عقد می تواند همسرش را به خانه برگرداند ، و دوباره با صلح و صفا زندگی را از سر بگیرند ، و فرزندان را سر و سامان دهند دوبار است .
زن را در ایام طلاق باید همسرش نیکو نگاه دارد ، یا به نیکی رها نماید . برای شما مردان حلال نیست آنچه را به زن داده اید باز ستانید ، مگر آنکه هر دو بترسند که نتوانند مرزها و احکام الهی برپا دارند ، « به سبب ناسازگاری زن و شوهر » پس اگر ترسیدند که حدود خدا را برپا ندارند ، گناهی بر آن دو نیست در آنچه زن عوض طلاق مهر خود را ببخشد اینها حدود خدا است ، از آنها فراتر مروید ، و هر که از مرزهای خدا فراتر رود از ستمکاران است .
<< و اذا طلَّقتم النِّساء فبلغن اجلهنَّ فامسکوهنَّ بمعروف او سرِّحوهنَّ بمعروف و لا تمسکوهنَّ ضراراً لِتعتدوا و من یفعل ذلک فقد ظلم نفسه و لا تتَّخذوا آیات الله هزواً و اذکروا نعمت الله علیکم و ما انزل علیکم من الکتاب و الحکمه یعظکم به و اتَّقوا الله و اعلموا انَّ الله بکلِّ شئ علیمٌ >>. [189]
چون زنان را طلاق دادید و به پایان عده خود رسیدند ، یا به نیکوئی نگاهشان دارید ، یا به نیکوئی رهایشان سازید ، و برای ضربه زدن و زیان رساندن نگاهشان مدارید تا ستم کرده باشید ، و هر که چنین کند بر خود ستم کرده ، و آیات خدا را به شوخی و ریشخند مگیرید ، و نعمتی را که خداوند به شما ارزانی داشته و آنچه از کتاب و حکمت بر شما فرو فرستاده که شما را بدان پند می دهد به یاد آرید و از خدا پروا کنید و بدانید که خداوند به همه چیز آگاه است .
ملاحظه کنید در کنار مسئله طلاق ، انسان را متوجه نعمت ها ، قرآن ، حکمت و علم بی نهایت خودش می نماید ، تا در این مسئله انصاف و عدل در تمام جوانبش با تمام وجود رعایت شود .
مسلّم است اگر خانواده ها پای بند به ایمان به خدا و قیامت ، و آراسته به اخلاق حسنه ، و عمل صالح باشند ، چیزی به عنوان طلاق در جمع آنان مطرح نخواهد شد ، و زن و شوهر با صلح و صفا و مسالمت تا آخر عمر کنار یکدیگر زندگی کرده ، و فرزندان آنها هم از آن زندگی پرصلح و صفا و محبت بهره خواهند برد .
پژمردگی ، سستی ، تنبلی ، اعتیاد ، ترک تحصیل ، و فاسد شدن بسیاری از فرزندان امت اسلام ، ریشه در اختلاف پدر و مادر آنان و در نتیجه در طلاق آن دو نفر دارد .
مرد ظلم و ستم نکند ، حقوق زن را رعایت نماید ، به تعهدات خود پای بند باشد ، در زن و بچه داری قواعد انسانی و اسلامی را بکار بگیرد ، و زن در شوهرداری و خانه داری و فرزندداری آنچنان که باید باشد ، تا برنامه ای به نام طلاق که مبغوض خدا ، و هیولائی درنده ، و آتشی به بنیان خانواده است پیش نیاید ، که مقصر در طلاق در قیامت به مؤاخذه سخت دچار خواهد شد .
کاری کنیم که آمار طلاق به حدّ اقل برسد ، دست از چشم چرانی و گناه ، ظلم و ستم بر یکدیگر برداریم تا چیزی به نام طلاق نداشته باشیم .
بر دادگستری کشور است که دفترچه ای مختصر در رابطه با مسائل عالی اخلاقی ، و منفوربودن طلاق و جدائی تهیه کند ، و به مراجعه کنندگان جهت طلاق بدهد ، تا پس از مطالعه مراجعه کنند ، باشد که مراجعه نکنند ، و زندگی سامانی جدید بگیرد ، و زن شوهر چشیده ، و مرد زن چشیده وارد معرکه اجتماع نشوند ، تا ضعیف الایمان های آنان به فساد کمک کنند و به گمراهان و آلودگان بیفزایند .
پایان زندگی
جادّه پرجوش و خروش زندگی ، معرکه حیات ، عرصه گاه حرکت و فعالیت و آمال و آرزو و پایانش مرگ ، و انتقال انسان به جهان باعظمت آخرت ، برای روبرو شدن با محصولات زندگی و ثمره عقاید و اعمال و اخلاق است .
قرآن مجید از مرد و زن می خواهد ، تا زنده اند به عاقبت و آخر کار و دنیای آخرت بیندیشند ، و توجه کنند برای آن ناحیه چه زاد و توشه ای فراهم کرده اند ؟
<< و لْتنظُر نفسٌ ما قدَّمت لغد >>. [190]
و باید هر انسانی توجه دقیق کند که برای فردایش چه فرستاده ؟
پیش از پایان زندگی مسئله ای که بسیار بسیار مهم است ، انتخاب وصیت شرعی جهت ثلث مال که از رحمت و لطف او متعلق به خود انسان بعد از مرگ است ، و بر وصیّ مؤمن و زرنگ و کاری است ، که ثلث را از مال جدا کند و به مصرفی که در وصیت نامه قید شده برساند .
وصیت برنامه ای است که تمام انبیاء و اولیاء و ائمه به آن توجه داشتند ، و احدی از آنان نبود که بدون وصیت از دنیا برود .
وصیت دستور کتاب خدا در آیه 180 سوره مبارکه بقره ، و فرمان رسول حق به امت و امر امامان معصوم به شیعیان است .
<< کتب علیکم اذا حضر احدکم الموت ان ترک خیراً الوصیَّه >>.
وصیت برای بعد از مرگ سزاوار هر مسلمانی است .
رسول حق (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :
<< اَلْوَصِیَّهِ حَقٌّ عَلی کُلِّ مُسْلِم >>. [191]
و نیز فرمود :
مایَنْبَغی لاِمْرِیء مُسْلِم اَنْ یَبیتَ لَیْلَهً اِلاّ وَ وَصِیَّتُهُ تَحْتَ رَأْسِهِ >>. [192]
برای مسلمان سزاوار نیست یک شب بخوابد مگر اینکه وصیتش زیر سرش باشد .
و فرمود :
<< مَنْ ماتَ عَلی وَصِیَّه ماتَ عَلی سَبیل وَ سُنَّه وَ ماتَ عَلی تُقًی وَ شَهادَه ، وَ ماتَ مَغْفُوراً لَهُ >>. [193]
هرکس با به جا گذاشتن وصیت بمیرد ، بر طریق حق و سنت رسول از دنیا رفته ، و مرگش بر تقوا و شهادت و مغفرت حق است .
چه بهتر که در این زمان عجیب و غریب ، که کمتر به وصیت عمل می شود ، و قوانین دست و پاگیر وصی را خسته می کند ، و ورثه را از پای درمی آورد ، خود انسان وصیّ خودش باشد ، و به آنچه که می خواهد بعد از مرگش عمل شود خود عمل کند .
هم اکنون که زنده است اگر دارای مال و ثروت است ، در راه خیر ، امثال تهیه زمینه ازدواج برای پسران و دختران ، پرداخت مخارج ایتام ، ساختن مدرسه ، مسجد ، راه ، ساختمان برای مردم مستضعف اقدام نماید و پس از مرگ بهره اش را دریافت کند .
حضرت علی (علیه السلام) این معنا را به انسان سفارش فرموده :
<< یَابْنَ آدَمَ کُنْ وَصِیَّ نَفْسِکَ فی مالِکَ وَ اعْمَلْ فیهِ ما تُؤْثِرُ اَنْ یُعْمَلَ فیهِ مِنْ بَعْدِکَ >>. [194]
فرزند آدم خود وصی خود در مال و ثروتت باش ، و آنچنانکه برای بعد از مردنت جهت اموالت برنامه انتخاب می کنی ، امروز آن را انجام بده .
برگ عیشی به گور خویش فرست***کس نیارد ز پس تو پیش فرست در هر صورت مالی که برای بعد از خود می گذارید سعی کنید حلال باشد ، چون حرام به ارث نمی رسد ، و بیش از ثلث آن را برای مخارج بعد از مرگ خود وصیت نکنید چون نافذ نیست ، و وصیت خود را در تقسیم دو ثلث دیگر برابر آیات قرآن مجید قرار دهید که ظلمی به ورثه صورت نگیرد .
بر وصی و ورثه واجب است بر اساس وصیت نامه ای که طبق قرآن مجید تنظیم شده عمل کنند ، که اجرای آن عبادت و دارای ثواب عظیم برای میت و برای اجرا کنندگان است .
بر ورثه واجب است قبل از تقسیم ارث حساب بدهی های کسبی ، و خمسی ، و نیز مهر و صداق زن ، وطلب اشخاص ، یا اگر حج بر ذمه میت بوده پول حج را بپردازند ، که ثروتی که در آن حقوق خدا و مردم وجود دارد بهره گیری ورثه از آن حرام و موجب عقاب حق است .
در تقسیم ارث ، سهم زن میت و پدر و مادر و دختر و پسر ، برابر کتاب خدا رعایت شود ، که اگر جز این عمل شود ، تعدّی از حدود خدا و موجب عذاب و عقاب است .
در برنامه تقسیم ارث به رساله های عملیه ، یا به عالمی متخصص در فقه مراجعه کنید تا مسئله برابر قانون حق انجام گیرد ، و روح میت از عمل شما شاد شود .
باقیماندگان به این معنا توجه کنند که میت در زمان حیاتش با جان و دل ، و شب و روز برای اداره امور شما زحمت کشید ، و هر مشقت و رنجی را تحمل کرد ، و چه بسا در این مسیر به برخی از گناهان مالی دچار شد ، او را فراموش نکنید ، برای او نماز بخوانید ، روزه بگیرید ، صدقه بدهید ، ردّ مظالم بپردازید ، کار خیر انجام دهید ، خلاصه به هر شکل ممکن برای آمرزش و شادی روح او بخصوص در شبهای جمعه و ماه رمضان و رجب و شعبان از او یاد کنید ، تا پس از مرگ شما فرزندانتان از شما یاد کنند ، و گاهگاهی کنار قبر آنان بروید که حضرت حق به روح آنان اجازه انس با شما را می دهد ، و سبب می شود که آنان در عالم برزخ به شما دعا کنند .
یکی از دوستانم می گفت دوستی دارم که به وقت برخورد با مشکل ، بدون فاصله از تهران به قم می رود ، و ساعتی کنار قبر پدر و مادرش می نشیند ، برای آنان فاتحه می خواند ، دعا می کند ، صدقه می پردازد ، و از آنان درخواست می نماید ، برایش دعا کنند و سپس به تهران برمی گردد ، در حالی که تجربه کرده دعای پدر و مادر به دنبال اوست و تا غروب آفتاب گره از کارش گشوده می شود .
این صحیح نیست ، که پدری یا مادری از شیره جان خود جهت زندگی فرزندان و خوشبختی آنان مایه بگذارند ، و پس از مرگ از آنان یادی نشود و برای آمرزش آنان کاری صورت نگیرد .
پایان بازنویسی نوارهای نظام خانواده در اسلام سه شنبه 14 فروردین 1375
ایام ولادت باسعادت حضرت امام رضا (علیه السلام)
